Số phận của 'Sự nghiệp chướng'

Những bản rap diss như "Sự nghiệp chướng" dù gây bão vẫn khó được biểu diễn ở sự kiện âm nhạc lớn, mang tính đại chúng cao.

Đầu tiên phải khẳng định Sự nghiệp chướng có giá trị và ý nghĩa rất lớn với Pháo. Với cương vị một rapper đồng thời là một nghệ sĩ giải trí cần duy trì sức nóng và sự nổi tiếng, Sự nghiệp chướng đã hiệu quả hơn bất cứ ca khúc nào của Pháo.

Hơn hết, bài rap nâng tầm ảnh hưởng của rapper này không chỉ trong cộng đồng hip hop, underground mà cả khán giả đại chúng. Danh tiếng, độ thảo luận tăng lên là nền tảng để Pháo tạo đà thành công cho những ca khúc sau này, đồng thời được mời đi show, tham gia sự kiện nhiều hơn.

Pháo hưởng lợi từ bản rap diss

Lần đầu tiên có một bản rap diss của một rapper nữ ở Việt Nam vươn lên vị trí số 1 của top thịnh hành danh mục âm nhạc. Pháo đã đánh bại Bắc Bling của Hòa Minzy, điều mà nhiều nghệ sĩ trở lại trước cô không làm được. Kết quả này giúp Pháo củng cố vị trí của mình như một nghệ sĩ có bản sắc riêng.

Tia Tyree, giáo sư nghiên cứu truyền thông tại Đại học Howard, cho biết các bản nhạc diss đóng vai trò quan trọng giúp nghệ sĩ khẳng định sự thống trị hoặc giành vị trí hàng đầu trong thể loại này.

Sự nghiệp chướng của Pháo chưa hẳn là một bản rap diss đúng nghĩa khi đối tượng bị công kích còn bỏ ngỏ trong khi ca từ cũng giảm bớt tính hằn học, công kích thường thấy trong các trận beef. Cũng bởi dung hòa được giữa màu sắc châm biếm, đả kích sâu cay của rap diss với âm nhạc giải trí, ưu tiên sự bắt tai nên Sự nghiệp chướng đạt lượt xem lớn cùng độ viral, bàn tán hiếm có trên mạng xã hội.

Dẫu vậy, Sự nghiệp chướng vẫn ít nhiều thể hiện được vai trò mà giáo sư Tia Tyree nói. Bài hát này thúc đẩy sự say mê của người hâm mộ và giúp nghệ sĩ thu hút sự chú ý - điều này có nghĩa rapper có nhiều lượt phát trực tuyến hơn.

Sau 5 ngày phát hành, Sự nghiệp chướng đạt 16 triệu lượt xem, nằm trong 2 video có thành tích cao nhất trên kênh của Pháo. Về nhạc số, bài hát thu về một triệu lượt nghe trên Spotify tới chiều 27/3. Pháo ít nhiều thu về doanh thu từ những con số trên. Không chỉ là một chiến thắng về mặt số liệu, Sự nghiệp chướng còn kéo theo bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp của Pháo, mở ra cho cô nhiều cơ hội biểu diễn khi danh tiếng những ngày qua tăng lên đáng kể.

Thành công của Sự nghiệp chướng phần rất lớn đến từ bối cảnh ra đời và câu chuyện bên lề, nhưng không thể phủ nhận đây vẫn là bản nhạc hấp dẫn.

Viral nhưng khó xuất hiện trên sân khấu đại chúng

Ở thị trường quốc tế, các bản rap diss vẫn được biểu diễn một cách công khai, trong những sự kiện lớn. Kendrick Lamar và Drake đã dành cả mùa xuân năm ngoái để chỉ trích lẫn nhau. Các rapper tung ra một loạt bản nhạc tấn công ngày càng tàn bạo, nhắm vào tài năng, cách nuôi dạy con và chủng tộc của nhau, cùng nhiều chủ đề nhạy cảm khác. Phải đến khi Lamar phát hành Not Like Us thì phán quyết mới được đưa ra - Lamar đã chiến thắng một cách rõ ràng.

Tại một buổi hòa nhạc ngày 19/6, Lamar biểu diễn bản nhạc này trước khán đài đầy những người hâm mộ thuộc lòng từng lời bài hát. Sau đó, rapper mang về 5 giải Grammy cho ca khúc, bao gồm Bài hát của năm. Tiếp đó, Kendrick Lamar biểu diễn ca khúc này tại Super Bowl, sự kiện được xem nhiều nhất trên truyền hình Mỹ. Anh đã đưa một số câu hát gây tranh cãi nhất của ca khúc vào phần trình diễn.

Chuyện này ít thấy ở thị trường Việt, vốn có khác biệt rất lớn về văn hóa so với phương Tây. Rapper Richchoi, người tham gia vô vàn trận beef với BRay, ICD… thừa nhận với Tri Thức - Znews anh không mang những bản rap diss đi diễn. Lý do đầu tiên xuất phát từ mong muốn cá nhân.

Tiếp đó, bởi tính chất gay gắt, công kích kịch liệt thường thấy ở các bản rap diss nên thể loại này chỉ phù hợp với những sự kiện đặc thù, quy mô nhỏ với đối tượng khán giả là rap fan. Nó rất khó có thể xuất hiện ở những sự kiện, chương trình âm nhạc đại chúng. Chẳng hạn, ICD từng thể hiện Không muốn dây (diss Richchoi) nhưng ở offline diễn đàn Việt hip hop, tức một sự kiện khép kín, quy mô nhỏ và nhắm đến rap fan.

Tuy nhiên, HIEUTHUHAI vẫn biểu diễn bản rap diss Trình ở GENfest 24 hay Những thành phố mộng mơ tại Hà Nội vào cuối năm 2024, nơi phần đông khán giả là người nghe nhạc đại chúng. Khác biệt này đến từ đâu?

Câu trả lời là ca từ và giai điệu. Trình gán mác rap diss, cụ thể là công kích, đáp trả anti-fan hoặc những rapper nghi ngờ khả năng của HIEUTHUHAI. Nhưng như Pháo với Sự nghiệp chướng, HIEUTHUHAI khi sáng tác Trình cũng dùng ca từ tương đối “hiền”, văn minh, không giống các bản rap diss khác.

Từ trường hợp Trình, Sự nghiệp chướng cũng có thể được Pháo đưa lên sân khấu đại chúng trong trường hợp chỉnh sửa, bỏ bớt một số câu từ không phù hợp.

Dẫu vậy, những bản rap diss ở Việt Nam nhìn chung vẫn khó biểu diễn ở các sân khấu lớn hay chương trình âm nhạc mang tính đại chúng. Cơ hội để các rapper đưa những bản rap diss lên sân khấu lớn là không nhiều so với âm nhạc thông thường.

Lý do là khán giả đại chúng chưa hoàn toàn đón nhận rap diss. Thậm chí, Rhymastic từng ẩn Tượng, track diss trong trận beef vào cuối năm 2020 với rapper Torai9. Khi Tượng bị chỉ trích là một bản rap có nhiều ngôn từ nhạy cảm, rapper này xin lỗi, tạm dừng đăng bài, bình luận một thời gian và tập trung vào chuyên môn. Hay ngay lúc này, BTC Dissneeland phải đối mặt với khủng hoảng khi một thí sinh trong giải đấu có ca từ công kích Độ Mixi.

Bởi thế, nếu chỉ xét về cát-xê hay giá trị thương mại được tạo ra từ việc đi diễn, rap diss sẽ là bất lợi. Thay vào đó, nó mang nhiều ý nghĩa hơn cả trong việc tạo tên tuổi, uy tín cho rapper đó trong giới hip hop, underground hoặc tăng độ nổi tiếng trên mạng xã hội, từ đó kéo theo những lời mời hợp tác, biểu diễn khác.