Siết chặt kiểm soát thuốc lá thế hệ mới

Hệ lụy của thuốc lá thế hệ mới, trong đó có thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đến sức khỏe của người dùng, đặc biệt là lứa tuổi thanh thiếu niên - đối tượng sử dụng chính của loại thuốc lá mới này, ngày càng được chứng minh rõ ràng hơn qua nhiều báo cáo, nghiên cứu khoa học quốc tế và trong nước. Bởi vậy, việc quản lý loại thuốc lá mới này rất cần sự vào cuộc tích cực hơn nữa từ phía các cơ quan chức năng và cả ý thức của mỗi người trong việc bảo vệ sức khỏe của chính bản thân, xã hội và cộng đồng.

Theo báo cáo mới đây của Bộ Y tế, năm 2023, toàn quốc có trên 1.200 trường hợp nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử. Trong đó, có 27 em dưới 16 tuổi, 44 em trong nhóm 16 đến 18 tuổi. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới này, đặc biệt là trong giới trẻ, đang tăng lên nhanh chóng. Cụ thể, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm tuổi 13-17 tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023. Ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ đã tăng hơn gấp đôi từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Ở nữ giới tuổi 11-18, cũng theo kết quả sơ bộ của điều tra 11 tỉnh thì tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử là 4,3% năm 2023.

Theo WHO, các sản phẩm thuốc lá đều độc hại và ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy thuốc lá điện tử cũng gây nguy hại đối với sức khỏe cộng đồng tương tự thuốc lá thông thường. Thuốc lá điện tử có thể chứa tới 127 loại hóa chất cực kỳ độc hại, 153 loại gây nguy hiểm cho sức khỏe và 225 loại gây kích ứng. Trong đó, có rất nhiều loại hóa chất gây tổn hại các cơ quan khác nhau, làm tăng khả năng mắc ung thư. Bản thân nicotine có thể gây hại cho sự phát triển não bộ, suy giảm trí nhớ, làm tăng huyết áp, hô hấp, nhịp tim.

Tại Quảng Ninh, trong những năm vừa qua, trẻ em sử dụng thuốc lá điện tử cũng được ghi nhận có xu hướng gia tăng. Đáng lo ngại hơn, thuốc lá điện tử còn có thể bị các đối tượng xấu pha trộn các chất kích thích, ma túy, hướng thần kiểu mới, đem đến những tác hại khôn lường. Bác sĩ CKI Cao Thị Xuân Thủy, Trưởng khoa Rối loạn tâm thần do sử dụng chất gây nghiện, Bệnh viện Bảo vệ sức khỏe tâm thần tỉnh Quảng Ninh, cho biết: Trong vài năm gần đây, đã có không ít thanh thiếu niên, thậm chí ở lứa tuổi cấp 2, cấp 3 phải nhập viện với các tình trạng như xuất hiện ảo giác, hoang tưởng, dẫn tới các biểu hiện kích động, gây hấn với những người xung quanh. Khi khai thác, các cháu chia sẻ mình có sử dụng các loại thuốc lá điện tử, với nhiều loại dung dịch khác nhau có tên gọi như “thuốc chill”, “nước vui”, nhưng trên thực tế đều có chứa chất cần sa.

Nhiều tác hại khôn lường như vậy nhưng hiện nay không quá khó để sở hữu những sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Những sản phẩm này thường có nguồn gốc từ nước ngoài, được vận chuyển về Quảng Ninh theo nhiều con đường khác nhau. Trong đó, phổ biến nhất là con đường “xách tay” sau đó thẩm lậu vào thị trường nội địa. Cùng với sự phát triển của thương mại điện tử, các đối tượng sẽ “lách” luật bằng cách sử dụng các tài khoản mạng xã hội ảo, các ứng dụng bán hàng online cũng như chuyển phát nhanh để phân phối và tiêu thụ các loại thuốc lá điện tử đến tay người sử dụng. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc người sử dụng có thể mua được thuốc lá điện tử tại nội địa khá dễ dàng, và gần như không ai, không cơ quan quản lý nào có thể kiểm soát được đối tượng sử dụng sản phẩm này.

Bên cạnh đó, khó khăn lớn nhất trong quản lý các loại thuốc lá thế hệ mới hiện nay là Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá không có định nghĩa đối với các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nên vẫn đang tồn tại khoảng trống pháp lý trong việc quản lý sản phẩm này. Ngoài ra, các chế tài xử lý chưa đủ mạnh, chỉ xử lý hành chính chưa đủ sức răn đe dẫn đến tình hình buôn bán, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá điện tử ngày càng diễn biến rất phức tạp. Ngày 13/5 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ cũng vừa ký ban hành Công điện số 47/CĐ-TTg về tăng cường quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Từ đầu năm đến nay, riêng lực lượng Quản lý thị trường tỉnh đã kiểm tra, xử phạt liên tục nhiều vụ việc buôn bán sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, tiêu hủy gần 1.000 sản phẩm thuốc các loại… Thời gian tới, lực lượng Quản lý thị trường sẽ tăng cường kiểm soát địa bàn; chủ động phối hợp với lực lượng Công an rà soát, xác định địa bàn, đối tượng trọng điểm; tập trung đấu tranh, triệt phá các đường dây, ổ nhóm buôn lậu, vận chuyển, kinh doanh trái phép. Cùng với đó, tăng cường công tác tuyên truyền; vận động các tổ chức, cá nhân hoạt động thương mại trên địa bàn thực hiện nghiêm việc cam kết không kinh doanh, buôn bán, tàng trữ thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng nhập lậu; cảnh báo cho người tiêu dùng các nguy cơ ảnh hưởng tới sức khỏe từ thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng nhập lậu, không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Đặc biệt, lực lượng sẽ xử lý nghiêm các cá nhân, tập thể thiếu tinh thần trách nhiệm, làm ngơ hoặc tiếp tay để hoạt động buôn lậu thuốc lá diễn ra trên địa bàn phụ trách.