NSƯT Tiến Hợi, người hơn 40 lần vào vai Bác Hồ

Gần 35 năm qua, NSƯT Tiến Hợi hơn 40 lần đóng vai Bác Hồ, anh được đánh giá là diễn viên thể hiện xuất sắc nhất nhân vật lịch sử này trên cả sân khấu và điện ảnh.

NSƯT Tiến Hợi tên thật là Nguyễn Văn Hợi, sinh năm 1959, là diễn viên sân khấu từng có nhiều năm công tác tại Nhà hát Kịch Hà Nội. Với khán giả Việt Nam, ông nổi tiếng là người thể hiện xuất sắc nhất hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh trên màn ảnh và sân khấu. Trong cuộc đời hoạt động nghệ thuật, NSƯT Tiến Hợi từng đóng vai Bác Hồ hơn 40 lần.

Ông vào vai Bác Hồ lần đầu tiên vào năm 1987, khi Đoàn Nghệ thuật Trường Sơn Quân khu 2 nơi ông công tác dựng vở kịch Đêm trắng. Cái khó nhất trong vở này là chọn ai đóng vai Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đoàn mời một số nghệ sĩ từng đóng vai này đến nói chuyện nhưng cuối cùng quyết định chọn diễn viên trong đoàn và Tiến Hợi là một trong 2 người được nhắm đến. Khi hóa trang thử lần đầu, cả ông Nhữ Đình Nguyên, nghệ sĩ hóa trang nổi tiếng của Hãng phim truyện Việt Nam, lẫn Tiến Hợi đều sửng sốt vì quá giống Bác.

Buổi đầu tiên duyệt vở ở Nhà hát lớn Hà Nội có nhiều quan khách đến dự, bao gồm cả Đại tướng Võ Nguyên Giáp và ông Vũ Kỳ - thư ký riêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Diễn xong, Đại tướng Võ Nguyên Giáp lên bắt tay nghệ sĩ Tiến Hợi, nước mắt giàn giụa, nói “Cảm ơn, cảm ơn rất nhiều”. Còn ông Vũ Kỳ vào phòng hóa trang chờ nghệ sĩ tẩy trang, nói: "Cho tôi xem khuôn mặt ngoài đời của cậu như nào. Không ngờ cậu trẻ như này mà đóng vai Bác Hồ lại đạt như thế. Tôi thấy cậu diễn rất hay. Cậu thể hiện được rõ nét tính cách của Bác Hồ mà tôi đã từng chứng kiến".

Năm 1988, Tiến Hợi chuyển về Nhà hát Kịch Hà Nội và đóng vai Bác Hồ trong nhiều vở. Năm 1989, ông được mời đóng vai Nguyễn Tất Thành trong phim Hẹn gặp lại Sài Gòn. Đây là lần đầu tiên đóng phim, ông hiểu rằng diễn xuất trong điện ảnh phải đời thường, dung dị, gần gũi... nên dành nhiều thời gian nghiên cứu về Bác. Ông vào Huế hỏi các cụ già về việc người thời đó sống thế nào, thanh niên sinh hoạt ra sao...

Bộ phim điện ảnh thứ hai nghệ sĩ Tiến Hợi tham gia là Hà Nội mùa đông năm 46, thể hiện vai Chủ tịch Hồ Chí Minh khi 56 tuổi.

NSƯT Tiến Hợi từng tâm sự: "Mỗi một giai đoạn lịch sử, vai diễn, khi tôi xuất hiện với hình tượng Bác Hồ kể cả thời già hay trẻ thì tôi đều nghiên cứu kỹ và tìm tòi những nét riêng, chi tiết riêng, bổ sung cho vai diễn những nét riêng cứ không lặp đi lặp lại".

Vì nghiên cứu nhiều và kỹ về Bác Hồ nên ông hình dung ra hình ảnh của Bác rất nhanh. "Tôi chỉ cần nghĩ về Bác thì hình ảnh của Bác đã hiện ra trong đầu tôi như một cuốn phim liên tục. Khi tôi nghe giọng nói của Bác thì tôi luyện để có một chất giọng tương đối giống Bác, tôi nghiên cứu rất kỹ để tông giọng tôi hòa vào tông giọng nói của Bác, độ nhấn nhá, dứt khoát, cách nhả âm, cách nói, chất xứ Nghệ sẽ thế nào".

Một điều thú vị trong cuộc đời nghệ sĩ Tiến Hợi: Người thường hóa trang cho ông trong các vai Bác Hồ chính là vợ ông, nghệ sĩ Vương Đạm Thủy, vốn cũng là diễn viên Đoàn nghệ thuật Trường Sơn Quân khu 2. Bà Đạm Thủy được cử đi học hóa trang và sau đó luôn đi theo hóa trang cho Tiến Hợi.

Nghệ sĩ Tiến Hợi từng giành các Huy chương Vàng Hội diễn Sân khấu toàn quốc năm 1992 vở Xin lĩnh án tử hình vai Chủ tịch Hồ Chí Minh; Huy chương Bạc vở Vùng lạnh tại Liên hoan Sân khấu Toàn quốc năm 2018 vai ông Sinh. Các vở kịch thành công ông từng đóng có Xin lĩnh án tử hình; Vùng lạnh; Chùm hài Oái oăm Đời!; Sám hối; Vòng đời; Vị thánh trong mơ; Những người con Hà Nội…

Các bộ phim ông tham gia gồm: Hà Nội - mùa đông 46; Hẹn gặp lại Sài Gòn; Hoa ban trắng; Hoa ban đỏ; Dãy bàn 4 người; Cảnh sát hình sự; Người phán xử; Bi kịch chưa đặt tên…

Nghệ sĩ Tiến Hợi qua đời sáng 10/2 sau một thời gian điều trị bệnh.