NSNA Bùi Quang Sơn – Người gây dựng phong trào nhiếp ảnh Quảng Ninh

Nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) Quang Sơn, nguyên Phó Giám đốc Phụ trách kỹ thuật của Công ty Nhiếp ảnh Quảng Ninh trước đây. Ông là một trong những người đầu tiên gây dựng phong trào nhiếp ảnh nghệ thuật ở Vùng mỏ, người có công đào tạo nhiều tay máy trẻ...

NSNA Bùi Quang Sơn sinh năm 1937, tại thôn Phác Xuyên, xã Bạch Đằng, huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng. Ông là hội viên Hội NSNA Việt Nam và là một trong những hội viên đầu tiên của Chi hội NSNA Việt Nam tại Quảng Ninh.

NSNA Bùi Quang Sơn bắt đầu chụp ảnh nghệ thuật từ năm 1964. Sinh thời, trong một lần trò chuyện với tác giả bài viết, NSNA Bùi Quang Sơn kể: “Hồi ấy, tôi may mắn mua được một chiếc máy ảnh Pentax (loại máy cơ) theo đường hàng xách tay mà đã thấy thật sung sướng, coi nó như bảo bối của mình. Những bức ảnh như: “Phơi lưới ở Lán Bè”, “Hang Trống” mà tôi còn giữ lại được đều chụp bằng chiếc máy ảnh ấy đấy…”. 

Từ khi sắm được máy ảnh, NSNA Bùi Quang Sơn say sưa sáng tác về đề tài Hạ Long, đã in bộ sách ảnh về Hạ Long bày bán ở Khu du lịch Bãi Cháy. Tổng số tác phẩm nghệ thuật của ông về Vịnh Hạ Long lên đến hơn 100 bức ảnh.

Ngoài ảnh về Vịnh Hạ Long, NSNA Bùi Quang Sơn cũng chụp nhiều ảnh về cuộc chiến đấu chống chiến tranh phá hoại miền Bắc của quân dân ta thời chống Mỹ. Lúc đó, ông được Sở Văn hoá - Thông tin giao nhiệm vụ chụp ảnh tố cáo tội ác của Đế quốc Mỹ trên đất Quảng Ninh.

Mùa thu năm 1967, ngành Than và tỉnh Quảng Ninh tổ chức lễ xuất quân, tiễn chân các chiến sĩ Binh đoàn Than ra trận tại địa điểm sân Cây Tháp (Hòn Gai) với sự tham dự của đông đảo nhân dân thị xã Hòn Gai và lãnh đạo tỉnh. NSNA Quang Sơn đã có mặt và ghi lại một số hình ảnh về lễ xuất quân của Binh đoàn Than ngày ấy.

Cũng trong những năm tháng này, NSNA Bùi Quang Sơn cùng với NSNA Trương Thái là hai nghệ sĩ của khu mỏ Hồng Quảng có ảnh triển lãm nhóm đầu tiên cùng với NSNA Đinh Đăng Định khi ông về sáng tác tại Quảng Ninh. 

NSNA Bùi Quang Sơn (thứ ba, trái sang) thực tế sáng tác tại Công ty Than Cọc Sáu.

NSNA Bùi Quang Sơn có nhiều ảnh tham gia triển lãm ảnh nghệ thuật toàn quốc, của tỉnh và của khu vực đồng bằng Sông Hồng. NSNA Bùi Quang Sơn có hai tác phẩm được Triển lãm ảnh nghệ thuật toàn quốc trong giai đoạn này là “Ghép hoa đá” và “Mùa gặt” đều triển lãm năm 1968. Ông cũng có một số bức ảnh được tham gia triển lãm ảnh ở Liên Xô (cũ), ở Bungary trong các năm từ 1964 đến 1968 như: “Nữ dân quân”, “Lớp học thời chiến” v.v.

NSNA Bùi Quang Sơn cũng đã nhận được nhiều giải thưởng cao quý. Ông đã được trao giải C Giải thưởng Văn nghệ Hạ Long của UBND tỉnh vào năm 1980 với tác phẩm “Sương sớm Hạ Long”, giải B năm 1985 với tác phẩm “Hang Trống”. NSNA Bùi Quang Sơn cũng vinh dự được nhận Huy chương Vì sự nghiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam, Huy chương Vì sự nghiệp sáng tác ảnh nghệ thuật Việt Nam, Huy chương Chiến sĩ văn hóa. 

Tác phẩm trong bộ ảnh tiễn chân chiến sĩ Binh đoàn Than lên đường của NSNA Bùi Quang Sơn.

Những năm cuối đời, tuy sức khỏe yếu nhưng NSNA Bùi Quang Sơn vẫn hăng hái đi thực tế sáng tác khi có thể. Để thực hiện ý nguyện triển lãm ảnh cá nhân, tháng 6/2016, NSNA Bùi Quang Sơn đã cùng với đoàn nghệ sĩ đi sáng tác tại khai trường Công ty Than Cọc 6. Đây có lẽ là chuyến thực tế sáng tác cuối cùng của ông.

Năm 2017, NSNA Bùi Quang Sơn tổ chức triển lãm ảnh cá nhân với tên gọi “Một thời để nhớ”. Triển lãm giới thiệu đến người xem 60 bức ảnh được NSNA Bùi Quang Sơn sáng tác trong suốt 60 năm qua. Các bức ảnh đã phác họa sinh động từng bước đi của Vùng mỏ Quảng Ninh từ trong chiến đấu, bảo vệ đến dựng xây và phát triển hôm nay. Cũng trong năm 2017, ông đã được nhận giải C giải thưởng hàng năm của Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam.

Tác phẩm “Hang Trống” của NSNA Bùi Quang Sơn.

Không chỉ là nghệ sĩ sáng tác, NSNA Bùi Quang Sơn còn rất quan tâm đến công tác đào tạo nhiếp ảnh trẻ. Thời kỳ còn làm Phó Giám đốc phụ trách kỹ thuật của Công ty, ông đã mở được 7 lớp đào tạo kỹ thuật chụp ảnh cho trên 100 người. Ông cũng đã mời được Hội NSNA Việt Nam về đào tạo được 2 lớp chụp ảnh.

Sau khi về nghỉ hưu rồi nhưng ông vẫn cố gắng mở thêm được một lớp đào tạo nhiếp ảnh trẻ nữa. NSNA Bùi Quang Sơn cũng là người thành lập Câu lạc bộ Nhiếp ảnh Quảng Ninh, tham gia thành lập Ban Nhiếp ảnh, sau này là Chi hội Nhiếp ảnh rất sớm ngay từ năm 1969, cùng thời kỳ thành lập Hội Văn nghệ Quảng Ninh. Từ phong trào nhiếp ảnh, từ các lớp đào tạo do ông gây dựng, nhiều học viên sau này phát triển, trở thành những tay máy vững vàng như: Anh Lượng, Quang Đạo, Quang Trong, Khắc Đạm v.v..

Do tuổi cao sức yếu, NSNA Bùi Quang Sơn đã từ trần vào hồi 21 giờ 29 phút ngày 20/2/2021 (tức ngày mùng 9 tháng Giêng năm Tân Sửu), hưởng thọ 85 tuổi. NSNA Bùi Quang Sơn qua đời, làng ảnh nghệ thuật Quảng Ninh đã mất đi một nghệ sĩ lão thành tài năng và tâm huyết.

Phạm Học