Nơi hòn than được làm sạch

Than trước khi xuống tàu vận chuyển đi muôn nơi phục vụ công nghiệp đã được tuyển chọn, tắm rửa sạch sẽ... gọi là than sạch. Nghe nói vậy chứ thật ra đến bây giờ tôi mới chứng kiến tận mắt.

Đúng lịch, chúng tôi có mặt ở cổng Văn phòng Công ty Tuyển than Cửa Ông – TKV vào lúc 7giờ. Mấy anh bảo vệ, cao to, đẹp trai, trang phục chỉnh tề, ngạc nhiên:

- Chú ơi còn sớm lắm! 30phút nữa mới đến giờ làm việc. Các chú đỗ xe vào ô kia. Mời các chú khai báo y tế. Chú nào đã cài hệ thống quét mã vạch QR thì các chú giúp cháu luôn.

Mới sáng sớm, trời đã nóng hầm hập. Nắng như đổ lửa quanh người, ngột ngạt, oi nồng, khó chịu. Trời xanh ngắt không một gợn mây. Anh công nhân kéo vòi nước tưới cho những cây sưa trắng mới trồng, tán lá bắt đầu vươn lên xanh mướt. Sân Văn phòng Công ty đổ bê tông, nước tưới đến đâu, những cái bong bóng nhỏ li ti sủi lên, kêu xèo xèo như rán mỡ, chỉ được vài phút lại khô.

- Mời các chú vào phòng khách cho đỡ nóng!

Theo người bảo vệ hướng dẫn, chúng tôi đến cửa toà nhà trụ sở Công ty. Chánh Văn phòng Phạm Anh Phong niềm nở đón chúng tôi. Khi mọi người đã yên vị, chủ nhà mới lên tiếng: Theo đúng lịch trình, mời các anh đi thực tế toàn bộ mặt bằng Công ty quản lý, sản xuất. Phương tiện đi lại, chúng tôi đã chuẩn bị.

Anh Phong giới thiệu cho chúng tôi biết, đơn vị hiện đang mua than của ba mỏ lộ thiên và bốn mỏ hầm lò. Với bốn nhà máy sàng tuyển, Công ty cung cấp than cho Nhà máy Nhiệt điện Cẩm Phả và hai Nhà máy Nhiệt điện Mông Dương. Nguồn doanh thu lớn hơn là cung cấp than thương phẩm cho xuất khẩu.

Nguyễn Cẩm Thuý, cán bộ phụ trách công tác Thi đua, khen thưởng của Công ty mở tủ bảo hộ, đề nghị chúng tôi đội mũ an toàn theo quy định trước khi đi thực tế. Vào khu sản xuất, chiếc quạt phun sương khổng lồ chạy ù ù, hơi nước bao phủ một vùng rộng lớn. Dưới ánh nắng mặt trời, những tia nước ánh lên tạo thành vòng cung bảy sắc cầu vồng lấp lánh. Ngoài bờ cảng, chiếc cẩu portique cần mẫn móc từng toa than cám đổ xuống tàu. Phía cuối bến cảng, một đoàn sà lan đang nhận than qua hệ thống máng rót xoắn ruột gà. Đưa tay chỉ đoàn sà lan đang ăn than, chị Thuý cho biết, đoàn sà lan này nhận than cám xuất khẩu, đưa ra cảng nước sâu Hòn Nét chuyển tải cho tàu nước ngoài, vừa ăn đủ mớn trong cảng chính ra.

Kho than rộng mênh mông, phân theo từng khoảnh to. Con đường bê tông chạy dọc theo kho than. Những hàng cây xanh được gió biển thổi vào, cành lá uốn mình theo làn gió. Tiếng băng chuyền ì ì. Tiếng con lăn băng tải kêu cót két. Tiếng ào ào của máy rót than...

“Mời các chú đến Phân xưởng Tuyển than II trước” - Tiếng của người dẫn đường lẫn trong tiếng xe, tiếng máy, tiếng gió bên bờ cảng. Sau hai khúc cua, chiếc xe rẽ ngoặt vào khoảng sân rộng thì dừng lại dưới tán lá cây phượng già. Quanh nhà máy trồng rất nhiều phượng và cau vua, cao vút, bóng mát đổ trùm lên cả hệ thống băng tải.

Dáng thon cao, nhanh nhẹn, Thuý thoăn thoắt đi trước dẫn chúng tôi đến khu vực Văn phòng của Phân xưởng. Một tấm pa nô được gắn chặt vào đầu hồi nhà, hàng chữ nổi bật trên nền trắng với sáu nội dung tự chủ về công tác An toàn – Vệ sinh lao động. Ngay tại cửa vào khu vực sản xuất, một tấm bảng ghi chỉ tiêu sản xuất năm 2021, với hàng chữ “Phân xưởng tuyển than II quyết tâm hoàn thành kế hoạch: Than vào sàng: 4.950.000 tấn, than sạch: 3.544.000 tấn”. Cán bộ của Phân xưởng đã đợi chúng tôi ngay tại cửa. Lã Viết Đạo là người phụ trách kỹ thuật của Phân xưởng. Đạo cho biết, anh chuyên ngành tuyển khoáng tại Trường Đại học Mỏ - Địa chất, tốt nghiệp xin về đây.

Than mỏ kéo về, đổ xuống boong ke. Qua hệ thống máy đập, xuống hệ thống băng tải kéo lên hệ thống cấp liệu trên cùng. Từ đây, than được làm sạch qua hệ thống sàng nước. Với công nghệ sàng trọng lực, than được nổi lên cao, đá lắng xuống dưới cùng. Mỗi hệ thống lưới sàng cho một cỡ hạt khác nhau.

Quan sát hệ thống sàng gần nhất, tôi thấy than rót xuống sàng qua cấp liệu, nước bơm trực tiếp vào sàng. Lưới sàng lúc đẩy lên cao, lúc lại chìm xuống ngập trong nước, rung, lắc. Những cục than nhỏ như đầu ngón tay cái, rung rinh, sáng lên lấp lánh dưới ánh sáng trắng của ngọn cao áp. Nhìn sàng, lại chợt nhớ cảnh sàng gạo của các cụ nông thôn ngày xưa, xoay tròn, lắc đều, thỉnh thoảng lại hất nhẹ lên, tấm lọt xuống, gạo bên trên. Một cô gái, khăn trùm kín đầu, khẩu trang che kín miệng, chỉ chừa lại đôi mắt sáng long lanh, chạy đi, chạy lại như con thoi giữa các hộp nút bấm điều chỉnh mức than cấp và độ rung của sàng. Gió từ bên dưới thốc lên khá mạnh nhưng vẫn không đủ mát. Những giọt mồ hôi đổ ra thấm ướt lưng các cô gái nhà sàng trong gió của những chiếc quạt công nghiệp. Thêm một cô gái đến, trong tiếng máy sàng chạy ầm ầm, tiếng than ào ào từ cấp liệu trút xuống, họ trao đổi với nhau điều gì đó. Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Nguyễn Hải Huy đề nghị hai người tháo bỏ khẩu trang và khăn choàng đầu, chỉ đội mũ bảo hộ lao động để anh chụp ảnh. Ngại ngùng một lát, những chiếc khẩu trang với khăn choàng đầu cũng được gỡ ra. Tôi được mục sở thị những khuôn mặt trắng trẻo, xinh xắn, những nụ cười sáng loá. Chả trách, trước đây khi đến Tuyển than Cửa Ông người ta vẫn bảo gái nhà sàng như hoa thiên lý.

Quay sang Đạo, tôi hỏi: Thông thường sau khi sàng, mình thu hồi được bao nhiêu chủng loại than? Không cần suy nghĩ, anh trả lời: Sàng có thiết kế cỡ hạt từ không đến dưới một trăm, tuỳ theo yêu cầu của hộ tiêu thụ để phân loại. Than có cỡ hạt to quá, cần thiết phải đưa vào máy đập lại cho đúng kích cỡ, chủng loại.

Chỉ những chiếc gầu nhỏ chạy ngược lên theo dây chuyền, tiếng Đạo lẫn trong tiếng máy: Đây là hệ thống gầu kéo đá sau khi sàng, đưa ra ngoài bằng băng tải, rót xuống toa xe, đưa đi đổ thải. Phần than phân loại theo từng cỡ hạt, qua hệ thống sấy khô, rót xuống băng tải chuyển về kho bãi chờ xuất khẩu. Theo hướng chỉ đạo của Công ty, tới đây Phân xưởng II sẽ triển khai các bước đầu của dự án tự động hóa giai đoạn một. Khi đó năng suất sàng tuyển sẽ cao hơn, chất lượng than cũng tốt hơn mà giảm được sức lao động.

Từ trên tầng cao của Nhà máy sàng tuyển II nhìn xuống, đường sắt từng cặp một chạy song song nhau. Từ sân ga toả đi các hướng, những đoàn tàu kéo than từ mỏ về chạy rầm rập, kéo còi xin tín hiệu bẻ ghi. Những chiếc đầu tàu kéo than cục xuất khẩu, tàu kéo bã sàng ra bãi đổ thải chạy như mắc cửi. Đan xen với những con tàu kéo than về, than đi là những cỗ máy băng tải Hitachi đồ sộ như những chú ngỗng vàng khổng lồ vươn cổ ra, chậm rãi chạy dọc theo từng kho. Dòng suối than vừa mới sàng tuyển sạch sẽ theo từng chủng loại, cỡ hạt rót xuống. Sát mé ngoài cảng, những chiếc băng chuyền vươn dài ra kho than cám, than cuốn lên băng tải bằng những chiếc gầu ngược, chuyển về máng rót xoắn ruột gà xuống tầu. Than đen, phượng đỏ, cây xanh cùng với những cỗ máy đồ sộ màu vàng, di động chậm rãi tạo nên bức tranh tuyệt sắc trải dài, biến ảo, thoáng nhìn như một công viên.

Tôi mải ngắm những chiếc sàng xem vì sao than lại nổi lên, đá thì chìm xuống. Đi xuống đến kho than thành phẩm mặt trời đã ở đỉnh đầu, tôi hỏi Thuý: Đây là tất cả mặt bằng sản xuất của Công ty? Không ạ! Công ty còn phân xưởng tuyển than bốn ở trong mặt bằng Khe Chàm. Phân xưởng này đang trong giai đoạn hoàn chỉnh đầu tư, mới đưa vào sản xuất cuối năm 2020, nhận than từ các mỏ than Cao Sơn, Hạ Long và Mông Dương. Than chủ yếu cung cấp cho Nhà máy Nhiệt điện Mông Dương I và Mông Dương II.

Có đến tận nơi mới biết, để có được nguồn than sạch, ngoài thiết bị tiên tiến, hiện đại ra, còn phải mất biết bao công sức và mồ hôi của những người thợ. Dưới những bàn tay khéo léo của họ, hòn than đẹp ra, mang tầm vóc mới. Công lao nhiều lắm mới có được hòn than sạch, bảo đảm chất lượng theo đúng phẩm chất người thợ. Họ tự hào là những người làm sạch hòn than, đưa than đi khắp muôn phương.

Cẩm Phả, 23/6/2021