Nỗ lực tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy mạnh mẽ phát triển nhà ở xã hội

Chiều 6/3, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị trực tuyến toàn quốc về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc thúc đẩy nhà ở xã hội. Cùng dự có Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc; lãnh đạo các bộ, ngành Trung ương, doanh nghiệp xây dựng. Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà dự tại điểm cầu thành phố Cần Thơ.

Phát biểu ý kiến khai mạc hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh chủ trương của Đảng, Nhà nước là không hy sinh tiến bộ và công bằng xã hội để chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần; bảo đảm tăng trưởng nhanh và bền vững; ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội, tiến bộ, công bằng xã hội; bảo đảm các quyền của con người, trong đó có quyền về chỗ ở. Vấn đề thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội đã được đặt ra từ đầu nhiệm kỳ này, nhưng quá trình làm còn vướng mắc về thể chế, mặc dù đã được tháo gỡ nhưng vẫn còn vướng mắc, đòi hỏi phải tháo gỡ nhưng vấn đề là phải biết “tháo ở đâu, gỡ ở đâu”.

Do đó, Thủ tướng mong các đại biểu trên cơ sở thực tiễn, góp ý cho Chính phủ xem hiện nay vướng ở đâu? Tại sao lại khó triển khai? Tiền có chưa, quy hoạch có chưa, đất có chưa? Hay có tiền và đất rồi nhưng cách làm chưa được tháo gỡ? Phải huy động nguồn tiền bằng tín dụng và các phương thức khác; vấn đề thành lập quỹ phát triển nhà ở xã hội như thế nào? Đã có chủ trương rồi thì phải làm. Về đất đai, chúng ta phải quy hoạch, mở rộng, tạo khu đô thị.

Thủ tướng nhấn mạnh nhà ở xã hội không phải là “đầu thừa đuôi thẹo”, không phải là chỗ đất nào không xây dựng được thì mới làm nhà ở xã hội mà phải ưu tiên chứ nếu chứ như hiện nay thì bao giờ người mới ra trường, người thu nhập thấp mới mua được nhà. Nhà ở xã hội phải có cả phương thức mua và thuê mua. Vấn đề này phải được giải quyết rất đồng bộ.

Thủ tướng cũng đánh giá vấn đề phát triển nhà ở xã hội gần đây có tiến bộ, do đó cấp uỷ, chính quyền phải tích cực vào cuộc trong phát triển nhà ở xã hội.

Hội nghị này phải bàn tháo gỡ thể chế, để kiến nghị gỡ ngay trong kỳ họp Quốc hội tới, đưa ngay vào một Nghị quyết để làm. Vấn đề thể chế cần gì, nguồn lực cần gì, ngân hàng bố trí vốn nhưng chưa giải ngân được nhiều, vì sao… thì phải làm. Room tín dụng xây dựng nhà ở xã hội thì không tính room tín dụng từ đầu năm. Thủ tướng nêu rõ, phải chăng khâu thiết kế có vấn đề, không phù hợp vùng miền. Các vùng đồng bằng Bắc Bộ, miền trung, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ khác nhau. Do đó Thủ tướng đặt vấn đề cần phải phát động cuộc thi thiết kế kiến trúc về nhà ở xã hội phù hợp cảnh quan, văn hóa, nhu cầu người sử dụng, bảo đảm các yếu tố của nhà ở khang trang, sáng, xanh, sạch đẹp.

Thủ tướng cũng đặt vấn đề cần nghiên cứu mô hình nhà ở xã hội xây dựng bằng cấu kiện lắp ghép để xây dựng nhanh vì hiện chúng ta đang có nhiều sắt thép, xi-măng, vừa thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, sinh kế cho người dân. Thủ tướng yêu cầu việc cấp đất đai cần phải được đẩy nhanh.
Thủ tướng cũng cho rằng bố trí địa điểm nhà ở xã hội cần phải mở rộng ra ngoại thành vì bây giờ đi lại thuận lợi. Cần tạo cơ chế, chính sách để mời doanh nghiệp vào làm. Các địa phương cũng phải tin tưởng các doanh nghiệp. Vấn đề là cần công khai, minh bạch trong lựa chọn nhà thầu xây dựng, bảo đảm trong sáng, không được xảy ra tham nhũng, tiêu cực; giảm bớt các thủ tục cấp phép.

Thủ tướng khẳng định Chính phủ đã giao các địa phương chịu trách nhiệm phát triển nhà ở xã hội, giao chỉ tiêu cụ thể rồi thì các địa phương phải chịu trách nhiệm vì nhu cầu phát triển nhà ở xã hội rất lớn; phải đưa nhiệm vụ phát triển nhà ở xã hội là nhiệm vụ chính trị đối với các địa phương vì con người là yếu tố quyết định nhất, con người là vốn quý nhất, do đó mọi chính sách đều hướng đến con người, vì con người. Do đó hội nghị này phải thảo luận theo hướng này, theo đó phải bàn rõ, thể chế vướng ở đâu, nguồn lực vướng ở đâu, mẫu mã có phải thiết kế không, có đưa vào sản xuất hàng loạt được không, có giao trực tiếp cho doanh nghiệp được không hay cứ đấu thầu, đấu giá…? Thủ tướng yêu cầu không được bàn chung chung mà phải bàn cụ thể, mang lại lợi ích thiết thực.

Thủ tướng cũng nêu rõ, chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội đã giao thì cũng cần bàn lại xem có cần điều chỉnh theo hướng những nơi đô thị, thu hút nhiều lao động thì phải tăng chỉ tiêu lên. Những nơi thu hút lao động như các thành phố lớn, trung tâm công nghiệp thì cũng phải phát triển nhà ở xã hội nhiều thì mới càng thu hút lao động.
Thủ tướng nhấn mạnh nhà ở xã hội phải kiên cố, đầy đủ các hạ tầng kỹ thuật, xã hội; quá trình thi công phải nhanh hơn, thần tốc hơn, theo hướng mô đun, do đó các nhà máy bê tông phải nghiên cứu, sản xuất thì quá trình này mới nhanh được. Phải huy động các lực lượng vào làm như kinh nghiệm thi công Đường dây 500kV mạch 3 Quảng Trạch - Phố Nối. Các tỉnh, thành phố phải có chương trình đôn đốc việc phát triển nhà ở xã hội; cắt giảm bớt các thủ tục hành chính.

Thủ tướng yêu cầu các đại biểu thảo luận thẳng thắn, đi thẳng vào vấn đề, nhất là làm rõ tại sao chính quyền chưa dám giao dự án cho doanh nghiệp. Theo Thủ tướng, chúng ta có đất trong tay, tiền trong tay, thủ tục cũng do chúng ta, thế mà tình hình không chuyển biến. Khi đã tập trung làm thì có nhiều việc thành công. Phải rút ra nhiều bài học kinh nghiệm từ các dự án. Cấp ủy, chính quyền phải quan tâm việc này. Các nhà thầu đến địa phương làm ăn thì phải liên kết với các nhà thầu địa phương để cùng lớn mạnh.
Thủ tướng đặt vấn đề đối với công tác đấu thầu, có phải cắt giảm bớt thủ tục hành chính không vì có tình trạng “cái gì cũng đấu thầu nhưng nhiều sai phạm thì đều liên quan đấu thầu”, có hiện tượng đấu thầu “quân xanh, quân đỏ”… Thủ tướng nhấn mạnh điều quan trọng là tất cả phải vì lợi ích chung, trong sáng, không tiêu cực.

* Theo Bộ Xây dựng, về kết quả thực hiện đầu tư xây dựng nhà ở xã hội: qua tổng hợp báo cáo của các địa phương, trong giai đoạn từ năm 2021 đến nay, trên địa bàn cả nước có 655 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với quy mô 593.428 căn, trong đó có: 103 dự án dự án hoàn thành với quy mô 66.755 căn; 137 dự án dự án đã khởi công xây dựng với quy mô 114.618 căn; 415 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư với quy mô 412.055 căn. Riêng trong năm 2024, cả nước có 28 dự án với quy mô 20.284 căn đã hoàn thành (tăng khoảng 46% so với năm 2023, tương đương khoảng 6.420 căn); 23 dự án với quy mô 25.399 căn đã được cấp phép, khởi công xây dựng (tăng khoảng 13% so với năm 2023, tương đương khoảng 3.000 căn); số lượng dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư là 113 dự án, tương đương 142.450 căn (tăng khoảng 101% so với năm 2023).

Như vậy, với số lượng căn hộ đã được khởi công và hoàn thành đến nay đã đạt khoảng 42,38% mục tiêu của Đề án đến năm 2025. Trong đó, một số địa phương đã tích cực triển khai khởi công, hoàn thành các dự án nhà ở xã hội, đạt tỷ lệ cao so với chỉ tiêu của Đề án đến năm 2025: Hải Phòng (đã khởi công 15.054 căn; hoàn thành 5.242 căn; đạt tỷ lệ 132%), Đà Nẵng (đã khởi công 3.358 căn, hoàn thành 3.445 căn; đạt tỷ lệ 106%), Cần Thơ (đã khởi công 1.769 căn; hoàn thành 2.252 căn; đạt tỷ lệ 98%), Hà Nam (đã khởi công 3.316 căn; hoàn thành 964 căn; đạt tỷ lệ 111%), Thanh Hóa (đã khởi công 8.748 căn; hoàn thành 2.197 căn; đạt tỷ lệ 174%), Khánh Hòa (đã khởi công 3.565 căn; hoàn thành 3.364 căn; đạt tỷ lệ 204%), Bình Định (đã khởi công 4.919 căn; hoàn thành 4.427 căn; đạt tỷ lệ 146%), Đồng Nai (đã khởi công 9,047 căn; hoàn thành 1.660 căn; đạt tỷ lệ 143%).

Tuy nhiên, còn một số địa phương việc khởi công và hoàn thành dự án nhà ở xã hội đạt tỷ lệ thấp so với chỉ tiêu được giao tại Đề án đến năm 2025: Nam Định (chưa có dự án được chấp thuận chủ trương, khởi công và hoàn thành), Thái Nguyên (đã khởi công 1.084 căn; chưa có nhà ở xã hội hoàn thành; đạt tỷ lệ 12%), Ninh Bình (chưa có dự án khởi công và hoàn thành), Hải Dương (đã khởi công 336 căn; hoàn thành 619 căn; đạt tỷ lệ 16%), Vĩnh Phúc (đã khởi công 336 căn; hoàn thành 619 căn; đạt tỷ lệ 16%), Bình Phước (đã khởi công 600 căn; hoàn thành 350 căn; đạt tỷ lệ 9%), Long An (có 460 căn đã hoàn thành; chưa có dự án được khởi công; đạt tỷ lệ 2%).

Ngoài ra, một số địa phương chưa có dự án nhà ở xã hội được chấp thuận chủ trương đầu tư, cấp phép khởi công và hoàn thành: Nam Định, Quảng Ngãi, Bạc Liêu...

Số lượng dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư: hiện có 415 dự án với quy mô 412.055 căn. Riêng trong năm 2024, số lượng dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư là 113 dự án, tương đương 142.450 căn (tăng khoảng 101% so với năm 2023). Việc phê duyệt, chấp thuận chủ trương đầu tư dự án nhà ở xã hội tại một số địa phương đã được quan tâm, thực hiện như: Thành phố Hồ Chí Minh (52 dự án, 56.552 căn), thành phố Hải Phòng (22 dự án, 25.230 căn), tỉnh Hưng Yên (10 dự án, 55.525 căn), tỉnh Thái Bình (16 dự án, 11.858 căn), tỉnh Vĩnh Phúc (22 dự án, 12.904 căn), tỉnh Nghệ An (33 dự án, 25.151 căn), tỉnh Bình Định (28 dự án, 24.675 căn), tỉnh Long An (28 dự án, 52.366 căn)...

Tuy nhiên, còn một số địa phương có nhu cầu về nhà ở xã hội cao nhưng có ít dự án được triển khai chấp thuận chủ trương đầu tư, hoặc chưa có như: Nam Định (mục tiêu đến 2025 hoàn thành 3.400 căn, tuy nhiên trong giai đoạn 2021-2024 chưa có dự án nào được chấp thuận chủ trương đầu tư, khởi công và hoàn thành), Quảng Ninh (mục tiêu đầu tư còn lại giai đoạn 2021-2025 là 5.587 căn, tuy nhiên chưa có dự án được chấp thuận chủ trương mới), Thái Nguyên (mục tiêu đầu tư còn lại giai đoạn 2021-2025 là 7.716 căn, tuy nhiên mới chấp thuận chủ trương 367 căn, tỷ lệ 4,8%), Hải Dương (mục tiêu đầu tư còn lại giai đoạn 2021-2025 là 4.845 căn, tuy nhiên mới chấp thuận chủ trương đầu tư 390 căn, tỷ lệ 8%), Quảng Nam (mục tiêu còn lại giai đoạn 2021-2025 là 13.524 căn, tuy nhiên mới chấp thuận chủ trương được 1.069 căn, tỷ lệ 8%)...

Số lượng dự án khởi công xây dựng: hiện có 137 dự án với quy mô 114.618 căn. Riêng trong năm 2024 có 26 dự án với quy mô 27,819 căn đã được cấp phép, khởi công xây dựng (tăng khoảng 24% so với năm 2023, tương đương khoảng 5.420 căn). Nhiều địa phương đã tích cực trong việc thu hút đầu tư, thúc đẩy khởi công xây dựng nhà ở xã hội, cụ thể như: Bắc Ninh (16 dự án, 10.686 căn), Hải Phòng (9 dự án, 15.054 căn), Đồng Nai (8 dự án, 9.047 căn), Thanh Hóa (10 dự án, 8.748 căn), Bắc Giang (5 dự án, 7.556 căn), Bình Thuận (3 dự án, 7.259 căn), Bình Định (7 dự án, 4.919 căn).

Tuy nhiên, còn một số địa phương có nhu cầu về nhà ở xã hội nhưng dự án khởi công còn thấp, như: Thành phố Hồ Chí Minh (có 52 dự án, 56.552 căn được chấp thuận chủ trương đầu tư, tuy nhiên mới có 4 dự án, 2.800 căn được khởi công), Ninh Bình (có 5 dự án, 5.479 căn được chấp thuận chủ trương đầu tư, tuy nhiên chưa có dự án được khởi công), Nam Định (chưa có dự án được triển khai), Quảng Bình (có 3 dự án, 1.329 căn được chấp thuận chủ trương đầu tư, tuy nhiên chưa có dự án được khởi công), Hưng Yên (có 10 dự án, 55.525 căn, tuy nhiên mới có 3 dự án, 2.500 căn được khởi công)...

Số lượng dự án hoàn thành: đến nay có 103 dự án với quy mô 66.755 căn. Riêng trong năm 2024 có 28 dự án với quy mô 21.874 căn đã hoàn thành (tăng khoảng 58% so với năm 2023, tương đương khoảng 8.010 căn). Một số địa phương có tỷ lệ hoàn thành cao so với mục tiêu của Đề án đến năm 2025 như: Khánh Hòa (3.364/3.400 căn, đạt 98,9%), An Giang (1.809/2.500,căn, đạt 72,4%), Bình Định (4.427/6.400 căn, đạt 70%). Bên cạnh đó, một số địa phương có số lượng nhà ở xã hội hoàn thành lớn như: Hà Nội (11.334 căn), Hải Phòng (5.242 căn), Bắc Ninh (7.020 căn), Bắc Giang (5.078 căn)….

Về triển khai nguồn vốn tín dụng 120.000 tỷ đồng: theo báo cáo, các địa phương tính đến thời điểm hiện tại đã có 37/63 Uỷ ban nhân dân tỉnh gửi văn bản hoặc công bố trên cổng thông tin điện tử về danh mục dự án tham gia Chương trình với tổng số là 90 dự án, tổng số tiền giải ngân theo Chương trình 120.000 tỷ đồng là 2.845 tỷ đồng gồm: 2.580 tỷ đồng cho chủ đầu tư tại 20 dự án; 265 tỷ đồng cho người mua nhà tại 15 dự án…