Mối nguy hại do lạm dụng kháng sinh ở trẻ em

Kháng sinh là loại thuốc dùng để tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn, giúp điều trị các bệnh nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, việc lạm dụng kháng sinh không chỉ làm gia tăng tình trạng kháng thuốc, mà còn có thể làm giảm sức khỏe, khả năng chống chịu bệnh tật của trẻ nhỏ.

Không ít gia đình khi thấy trẻ có biểu hiện sốt, ho, chảy nước mũi liền tự ý ra hiệu thuốc mua kháng sinh cho trẻ uống. Việc mua kháng sinh dễ dàng, sử dụng tràn lan, không cần có đơn của bác sĩ… là một nguyên nhân dẫn đến sự xuất hiện của một số loại vi khuẩn kháng hầu hết các loại kháng sinh hiện có.

Bác sĩ Trương Văn Thế, Trưởng Khoa Hô hấp - Tiêu hoá - Tim mạch (Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh), chia sẻ: “Tôi đã gặp nhiều trường hợp trẻ bị sốt, sổ mũi, gia đình tự ý mua và dùng kháng sinh cho trẻ. Khi trẻ dùng kháng sinh xuất hiện các triệu chứng tiêu hóa như nôn ói, đi ngoài phân lỏng, do tác dụng phụ của thuốc khiến trẻ mệt hơn. Gia đình đưa trẻ đến viện khám, xét nghiệm, được chẩn đoán sốt vi rút, đây là bệnh không có chỉ định dùng kháng sinh trong điều trị”.

Lạm dụng kháng sinh có thể gây ra các vấn đề tiêu hóa ở trẻ, như tiêu chảy, buồn nôn, đau bụng. Các vi khuẩn có lợi trong đường ruột bị tiêu diệt sẽ làm suy giảm chức năng tiêu hóa, dẫn đến tình trạng rối loạn tiêu hóa. Sử dụng kháng sinh không đúng cách cũng có thể khiến trẻ dễ bị dị ứng và gặp các tác dụng phụ nghiêm trọng. Một số trẻ khi dùng kháng sinh có thể bị nổi mẩn, phát ban, sưng môi, ngứa, thậm chí là sốc phản vệ - một tình trạng cấp cứu nguy hiểm. Kháng sinh cũng có thể gây ra các tác dụng phụ khác, như tổn thương gan, thận và ảnh hưởng xấu đến hệ thần kinh của trẻ.

Khi trẻ sử dụng kháng sinh không đúng cách hoặc quá liều lượng, các vi khuẩn trong cơ thể có thể phát triển khả năng kháng lại loại kháng sinh đó. Điều này khiến cho việc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn trong tương lai trở nên khó khăn hơn, thậm chí không hiệu quả. Bác sĩ Trương Văn Thế cho biết: Việc cơ thể trẻ em phải tiếp nhận những loại kháng sinh không cần thiết sẽ gây ra tình trạng mệt mỏi cho trẻ; đồng thời còn vô tình tiêu diệt những loại vi khuẩn có lợi trong cơ thể, dẫn đến cơ thể yếu đi. Sức đề kháng của trẻ giảm sút, khó khăn khi phải chống lại sự nhiễm trùng thông thường, ngay cả khi nhiễm vi rút như cảm cúm”.

Thực trạng sử dụng kháng sinh một cách tràn lan, không đúng cách khiến cho tình trạng kháng kháng sinh trở nên phức tạp tại Việt Nam. Hiện Việt Nam cũng như nhiều nước đã xuất hiện vi khuẩn đa kháng (kháng 2 nhóm kháng sinh) và toàn kháng (kháng với tất cả kháng sinh).

Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh là một trong những đơn vị đầu tiên của ngành Y tế tỉnh hưởng ứng và tổ chức ký cam kết sử dụng kháng sinh có trách nhiệm, phòng chống kháng thuốc trực tiếp trong toàn Bệnh viện đến tất cả nhân viên y tế và bệnh nhân, người nhà bệnh nhân. Ban lãnh đạo Bệnh viện và các khoa, phòng ký cam kết sử dụng kháng sinh có trách nhiệm với nội dung: “Bác sĩ kê đơn hợp lý, cán bộ y tế thực hiện tốt quy chế chuyên môn; kê đơn thuốc đúng; tăng cường kiểm soát nhiễm khuẩn, phòng chống lây nhiễm; sử dụng thuốc an toàn, hợp lý”. Hằng tháng Bệnh viện tổ chức những buổi bình bệnh án, bình đơn thuốc để rút kinh nghiệm trong việc kê đơn, đặc biệt vấn đề sử dụng kháng sinh trong điều trị bệnh nhân. Cùng với đó là sự phối hợp chặt chẽ với dược lâm sàng khi cần dùng thuốc hoặc thay đổi phác đồ điều trị bệnh nhân.

Lạm dụng kháng sinh ở trẻ em là một vấn đề y tế đáng báo động, gây ra nhiều hậu quả xấu cho sức khỏe của trẻ và ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài của cộng đồng. Bác sĩ Trương Văn Thế khuyến cáo: “Chúng ta chỉ cho trẻ dùng kháng sinh khi có các bằng chứng cho thấy trẻ mắc bệnh do vi khuẩn gây nên. Khi dùng kháng sinh cho trẻ cần phải theo nguyên tắc dùng đúng liều, đúng cách và lựa chọn kháng sinh an toàn. Do đó khi sử dụng kháng sinh cho trẻ em, các phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám và chỉ định thuốc”.

Việc sử dụng kháng sinh đúng cách, có trách nhiệm không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ, mà còn góp phần quan trọng ngăn chặn tình trạng kháng kháng sinh, bảo vệ hiệu quả của kháng sinh cho thế hệ sau.