Kiểm soát bệnh nghề nghiệp cho thợ lò

Khai thác mỏ là ngành công nghiệp nặng, có tính chất độc hại từ môi trường làm việc đặc thù, chứa đựng nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động. Để chủ động kiểm soát và phòng ngừa bệnh nghề nghiệp cho công nhân, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) đã đầu tư nâng cấp dây chuyền sản xuất, cải thiện không gian làm việc với điều kiện vi khí hậu đảm bảo; đẩy mạnh công tác chăm sóc sức khỏe và điều trị dự phòng cho công nhân. 

Cách đây 5 năm, anh Nguyễn Kim Viên - một thợ khai thác than của Công ty CP Than Mông Dương - Vinacomin được kết luận mắc bệnh bụi phổi silic, tỷ lệ mức suy giảm khả năng lao động là 31%. "Theo quy định của TKV, những công nhân mắc bệnh bụi phổi silic từ 31% trở lên sẽ được điều trị tại Bệnh viện Than - Khoáng sản, với những chỉ định y khoa chuyên sâu như súc rửa phổi. Từ khi phát hiện bệnh bụi phổi, tôi cũng đã được hưởng đầy đủ chế độ về điều trị bệnh và điều dưỡng để hồi phục sức khỏe ở mức tốt nhất. Từ đó đến nay, với nguyện vọng cá nhân, tôi được Công ty CP Than Mông Dương bố trí công việc tại Phân xưởng Vận tải lò 1 để phù hợp với tình hình sức khỏe" - anh Nguyễn Kim Viên cho biết. 

Bụi phổi silic chỉ là một bệnh nghề nghiệp phổ biến nhất trong ngành Than. Theo Luật An toàn vệ sinh lao động năm 2015, bệnh nghề nghiệp là những bệnh lý phát sinh do điều kiện lao động có hại của nghề nghiệp tác động đến sức khỏe của người lao động. Một số bệnh nghề nghiệp thậm chí không chữa khỏi được hoàn toàn và để lại di chứng sau này. Tuy nhiên, bệnh nghề nghiệp có thể phòng tránh được nhờ việc khám sức khỏe định kỳ hàng năm.

Tại các đơn vị trực thuộc TKV, công tác khám sức khỏe định kỳ, khám bệnh nghề nghiệp, chế độ nghỉ dưỡng, phục hồi chức năng cho người lao động... đã được các doanh nghiệp quan tâm thực hiện. Các đơn vị đã bố trí cán bộ làm công tác y tế, thành lập trạm y tế. Những đơn vị quy mô nhỏ, hoạt động phân tán thì hợp đồng với cơ sở y tế địa phương để quản lý vệ sinh lao động, chăm sóc sức khỏe người lao động, thường trực cấp cứu. Thông qua khám sức khỏe định kỳ, khám bệnh nghề nghiệp đã sớm phát hiện và đưa đi điều trị kịp thời những bệnh nhân mắc các bệnh cấp tính. 100% công nhân mắc bệnh mãn tính, bụi phổi được theo dõi thường xuyên, chăm sóc và điều trị, phục hồi chức năng hiệu quả. Với các trường hợp phát hiện bệnh sẽ được đơn vị tạo điều kiện điều trị và bố trí những công việc phù hợp.

Theo bác sĩ Đinh Hải Long, Trạm trưởng Trạm Y tế Công ty CP Than Mông Dương - Vinacomin, trong tổng số 3.000 cán bộ, công nhân toàn Công ty được khám sức khỏe định kỳ hàng năm, có hơn 2.000 người được khám, phát hiện bệnh nghề nghiệp. Tính trong 5 năm trở lại đây, tỷ lệ công nhân được khám định kỳ bệnh nghề nghiệp dao động từ 5-7,7%/năm. Năm 2024, số công nhân mắc bệnh nghề nghiệp, phải điều trị là 21 người. Số công nhân đủ điều kiện đi rửa phổi để điều trị dự phòng là 57 người. 

Khai thác than nói chung và khai thác than hầm lò nói riêng là hoạt động sản xuất có yếu tố đặc thù về môi trường làm việc dễ phát sinh nhiều bụi than, tiếng ồn. Chính vì vậy, các đơn vị chú trọng nâng cao chất lượng công tác trang cấp bảo hộ lao động để bảo vệ công nhân trước những tác động từ khói, bụi, tiếng ồn, độ rung, khí độc... Môi trường khai thác than của TKV cũng đã có nhiều cải thiện rất đáng ghi nhận khi tăng cường áp dụng tiến bộ KHCN theo hướng cơ giới hoá, tự động hoá, tin học hoá nhằm sản xuất an toàn, giảm sức người, cải thiện điều kiện vi khí hậu. 

Tuy vậy, ngành than vẫn là ngành công nghiệp nặng có tỷ lệ công nhân mắc bệnh nghề nghiệp khá cao; nhất là khi áp lực công việc ngày càng nhiều, điều kiện khai thác ngày càng sâu, môi trường khắc nghiệt... Một trong những nguyên nhân nữa khiến cho tỷ lệ công nhân mắc bệnh nghề nghiệp gia tăng là nhận thức và tâm lý của người lao động về bệnh nghề nghiệp chưa thật sự đầy đủ. 

Đơn cử, với Công ty CP Than Mông Dương, kết quả rửa phổi năm 2024 của doanh nghiệp chỉ đạt 45/57 người, bằng 79% kế hoạch. Nguyên nhân chính của việc sụt giảm mạnh số ca rửa phổi xuất phát chủ yếu từ tâm lý của người lao động. Đa phần người lao động đủ điều kiện về thời gian công tác được chỉ định đi rửa phổi lại từ chối chế độ này, do lo ngại không được hưởng chế độ bệnh nghề nghiệp nếu điều trị khỏi bệnh trước khi giám định. Ngoài ra, thời gian thực hiện một ca rửa phổi dài ngày (từ 22-30 ngày) và trong thời gian này người lao động được trả lương bằng mức lương ghi trong hợp đồng lao động nên thấp hơn so với đi làm. 

Kiểm soát bệnh nghề nghiệp là trách nhiệm của doanh nghiệp, nhưng cũng là trách nhiệm của chính người lao động với sức khỏe bản thân. Nhận thức đúng, đầy đủ về bệnh nghề nghiệp để chủ động phòng ngừa, cũng như nắm vững những quyền lợi về chế độ, chính sách dành cho người lao động trong doanh nghiệp sẽ giúp mỗi công nhân hạn chế được nguy cơ mắc bệnh nghề nghiệp và những di chứng từ bệnh nghề nghiệp. Sức khỏe người lao động được đảm bảo cũng chính là yếu tố quan trọng giúp TKV duy trì hiệu quả sản xuất kinh doanh và phát triển bền vững.