Không để người cao tuổi nằm ngoài “lưới” an sinh xã hội

Việt Nam hiện là nước có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Trước thực trạng dân số già hóa nhanh chóng, việc bảo đảm an sinh xã hội cho người cao tuổi đang trở thành một vấn đề cấp thiết.

Khoảng 8 triệu người cao tuổi chưa được hưởng các chính sách, trợ cấp hàng tháng

Theo dữ liệu dân cư quốc gia, hiện nay cả nước có khoảng 16,1 triệu người cao tuổi (NCT), chiếm hơn 16% dân số. Trong đó, có khoảng 2,6 triệu người trên 80 tuổi, hơn 9 triệu NCT là nữ, 10,3 triệu NCT sống ở nông thôn. Tuy nhiên, mới chỉ có khoảng 5,4 triệu NCT được hưởng các chính sách liên quan đến lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội (BHXH), trợ cấp người có công, hoặc trợ cấp xã hội. Điều này cho thấy còn hàng triệu NCT vẫn nằm ngoài “lưới” an sinh xã hội, chưa nhận được bất kỳ sự hỗ trợ nào từ Nhà nước.

Theo ông Phạm Trường Giang, Vụ trưởng Vụ BHXH, Bộ LĐ-TB&XH, qua tổng kết thi hành Luật BHXH 2014, độ bao phủ chính sách BHXH vẫn còn khoảng trống. Còn khoảng 8 triệu NCT chưa được hưởng các chính sách, trợ cấp hàng tháng, kéo theo cuộc sống khó khăn. Nếu ở thời điểm năm 2025, cứ 6 lao động (từ 15 - 59 tuổi) thì chỉ có 1 người không trong tuổi lao động. Nhưng đến năm 2055, hai lao động phải hỗ trợ 1 người ngoài tuổi lao động. Nếu vẫn duy trì tốc độ, mức hưởng, không có cải cách, đến năm 2055, thế hệ sau sẽ phải đóng vào Quỹ BHXH với mức gấp 3 lần hiện nay. Do đó, Luật BHXH 2024 đặt mục tiêu bao phủ đối với nhóm NCT chưa được hưởng các chính sách hiện nay để tiến tới BHXH toàn dân.

Từ ngày 01/7/2025, Luật BHXH 2024 sẽ chính thức có hiệu lực, đánh dấu bước tiến quan trọng trong chính sách chăm sóc NCT. Một trong những điểm nổi bật của Luật này là việc mở rộng trợ cấp hưu trí xã hội cho những người 70 tuổi trở lên, nhằm giúp NCT có điều kiện sống tốt hơn trong bối cảnh già hóa dân số. Cụ thể, Luật giảm độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi xuống 75 tuổi, một số nhóm đối tượng đặc biệt có thể hưởng từ 70 tuổi; tăng mức trợ cấp lên 500.000 đồng/người/tháng từ 1/7/2025; cung cấp BHYT miễn phí cho NCT từ 75 tuổi trở lên không có lương hưu.

Dự kiến, có khoảng 1,2 triệu người từ 75 tuổi trở lên sẽ được hưởng chính sách này ngay khi Luật có hiệu lực. Bên cạnh đó, nhóm người từ 60 đến dưới 75 tuổi không có lương hưu nhưng từng tham gia BHXH cũng sẽ được nhận trợ cấp tùy theo số năm đã đóng BHXH.

An sinh cho người cao tuổi và hạn chế tối đa người rút BHXH một lần

Cần biết rằng, trợ cấp hưu trí xã hội theo quy định của Luật BHXH năm 2024 là loại hình BHXH do ngân sách nhà nước bảo đảm, được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển một phần từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng đối với NCT.

Theo Bộ LĐ-TB&XH, việc bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội nhằm hình thành hệ thống BHXH đa tầng. Mức trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng do Chính phủ quy định phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ. Định kỳ 3 năm, Chính phủ thực hiện rà soát, xem xét việc điều chỉnh mức trợ cấp hưu trí xã hội. Tùy theo điều kiện kinh tế - xã hội, khả năng cân đối ngân sách, huy động các nguồn lực xã hội, UBND cấp tỉnh trình HĐND cùng cấp quyết định hỗ trợ thêm cho người hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội trên cơ sở đề nghị của Chính phủ phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ.

Hiện nay, Bộ LĐ-TB&XH đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định hướng dẫn về điều kiện, thủ tục để hưởng trợ cấp hàng tháng, trợ cấp hưu trí xã hội. Thời điểm hưởng trợ cấp hưu trí xã hội hàng tháng như sau: NCT đủ 75 tuổi trước ngày 1/7 thì hưởng từ ngày 1/7; NCT đủ 75 tuổi sau ngày 1/7 thì hưởng kể từ thời điểm người đó đủ 75 tuổi. Người thuộc hộ nghèo, cận nghèo thuộc đối tượng hưởng trợ cấp hưu trí xã hội thì tính thời điểm hưởng như sau: NCT đủ 70 tuổi trước ngày 1/7 thì hưởng từ ngày 1/7; NCT đủ 70 tuổi sau ngày 1/7 thì hưởng kể từ thời điểm người đó đủ 70 tuổi. Theo dự thảo, trình tự, thủ tục thực hiện, điều chỉnh, thôi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội hàng tháng được thực hiện theo trình tự, thủ tục quy định tại Nghị định số 20/2021/NĐ-CP quy định chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội.

Ngoài ra, Luật BHXH năm 2024 còn bổ sung chế độ trợ cấp hằng tháng đối với người lao động không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Cụ thể, công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu nhưng không đủ thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu và chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội nếu không hưởng BHXH một lần và không bảo lưu mà có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình. Thời gian hưởng, mức hưởng trợ cấp hằng tháng được xác định căn cứ vào thời gian đóng, căn cứ đóng BHXH của người lao động. Mức trợ cấp hằng tháng thấp nhất bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội. Mức trợ cấp hằng tháng được điều chỉnh khi Chính phủ thực hiện điều chỉnh lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng. Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng thì được ngân sách nhà nước đóng BHYT; khi chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp một lần cho những tháng chưa nhận và được hưởng trợ cấp mai táng nếu đủ điều kiện theo quy định. Quy định có hiệu lực từ ngày 1/7 năm nay, cùng với bối cảnh nền kinh tế dần phục hồi, việc làm ổn định, sẽ khiến số lượng người rút BHXH một lần giảm rõ rệt.