Ka Long - Dòng sông biên giới

Từ Móng Cái theo đường tuần tra biên giới mà về Hải Hà, Bình Liêu giữa mùa xuân du khách sẽ ấn tượng với những khóm tre xanh đang vươn mình mạnh mẽ bên dòng Ka Long. Ka Long, dòng sông biên giới càng đẹp hơn khi được tô điểm bởi những hàng tre giản dị. 

Sông Ka Long có tổng chiều dài khoảng 109km, bắt nguồn từ dãy núi Thập Vạn Đại Sơn (Trung Quốc), chảy vào Việt Nam và chảy qua phía Bắc các huyện Bình Liêu, Hải Hà, Móng Cái. Vào địa phận nước Việt, dòng sông chảy theo chiều Đông Bắc, qua Cửa khẩu Bắc Phong Sinh khoảng 16km đến bãi Chắn Coóng Pha thuộc bản Thán Phún, xã Hải Sơn (Móng Cái) thì hợp lưu với sông Bắc Luân. Từ đây, Ka Long đổi dòng chảy về Đông và trở thành đường biên giới tự nhiên giữa hai nước Việt Nam - Trung Quốc. Đến ngã ba Soáy Nguồn (còn gọi là Xoáy Nguồn) thuộc địa phận phường Ka Long, sông lại chia thành 2 nhánh: Nhánh Bắc Luân tiếp tục chảy dọc theo biên giới qua bãi Tục Lãm rồi đổ ra Vịnh Bắc Bộ ở phía Bắc đảo Trà Cổ.

Còn nhánh Ka Long chảy xuôi Đông Nam vào giữa lòng TP Móng Cái. Qua hết địa phận nội thành đến Thác Hàn, sông Ka Long tách thành 2 nhánh: Nhánh nhỏ gọi là sông Sau hay sông Xuân Ninh, chảy qua xã Hải Xuân rồi xuôi ra biển. Nhánh chính Ka Long (xưa có nhiều tên là Thác Mang, Ninh Dương, Thác Hàn hay sông Sĩ Hàn) đổ ra biển tại cửa Vạn Ninh. Toàn bộ đoạn sông Ka Long - Bắc Luân tạo thành đường biên giới Việt - Trung dài tổng cộng chừng 60km. Với hành trình đặc biệt của mình, sông Ka Long được gọi là dòng sông biên giới, được coi là đường biên giới tự nhiên bằng sông dài nhất Việt Nam.

Cho đến nay, để bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ từng tấc đất dọc theo đường biên giới tự nhiên này, quân và dân Quảng Ninh đã tìm mọi giải pháp chống xói lở, chống nắn dòng, giữ nguyên hiện trạng ranh giới như thuở ban đầu. Phát huy truyền thống trong lịch sử của cha ông ta, người dân vùng biên Quảng Ninh xây những lũy tre như những lũy thép, thành đồng để bảo vệ Tổ quốc. Những khóm tre được trồng dọc tuyến biên giới bên bờ sông Ka Long, bắt đầu từ thôn Pình Hồ, xã Bắc Sơn, thôn Pò Hèn, xã Hải Sơn. Những rừng tre xanh ngát vì thế mà cứ rộng và dài thêm theo bờ sông biên giới Ka Long.

Đi dọc theo bờ sông Ka Long từ Móng Cái lên tới xã Quảng Đức, huyện Hải Hà, du khách sẽ bắt gặp nhiều đoạn đường ngút ngàn tre xanh. Tre giữ cho bờ sông không sạt lở, ổn định được dòng chảy. Từ đó, những người lính biên phòng cũng dễ dàng hơn trong việc xác định và quản lý đường biên giới. Sau khi tre bén rễ ổn định rồi, bộ đội biên phòng sẽ bàn giao lại cho người dân quản lý, thu hoạch măng để cải thiện đời sống. Đi dọc theo đường tuần tra biên giới mà ngắm nhìn dòng Ka Long đâu cũng thấy tre. Nhìn thấy tre xanh là bắt gặp dáng hình làng quê thân thương, quê hương xứ sở.

Đối với người Móng Cái, Ka Long không chỉ là dòng sông phân định biên giới mà còn được coi là ngọn nguồn của sự sống. Trong Lễ hội đền Xã Tắc hàng năm có một nghi lễ không thể thiếu đó là lễ cấp thuỷ và rước nước từ dòng Ka Long. Lễ cấp thủy và rước nước được thực hiện bằng cả đường thủy và đường bộ. Lễ rước nước diễn ra trong không khí linh thiêng và trang trọng, đoàn rước đi bộ sau đó lên thuyền được trang trí rực rỡ cờ, hoa và đến ngã ba sông Xoáy Nguồn để thực hiện nghi thức lễ cấp thủy.

Dòng nước sạch được lấy ở giữa ngã ba sông sẽ trở thành nước thiêng khi về làm lễ ở đền gửi gắm ước nguyện về một năm quốc thái dân an, mùa màng bội thu, người người no đủ. Nghi thức lấy nước và rước nước sau khi hoàn thành rước nước thiêng về đền sẽ được chuẩn bị nghi thức lễ mộc dục. Lễ rước nước được bảo lưu, gìn giữ trong Lễ hội đền Xã Tắc đã tạo nên nét văn hóa độc đáo, đặc sắc trong di sản văn hóa của lễ hội, thể hiện ý chí cộng đồng hướng về nguồn cội, nhắc nhở các thế hệ và nhân dân ý thức giữ gìn đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, bảo vệ dòng sông, bảo vệ nguồn sống.