Hát chèo: Môn nghệ thuật yêu thích của người Quảng Ninh

Khi chứng kiến các nghệ sĩ không chuyên và công chúng lên chật sân khấu và dưới khán đài trong cuộc Giao lưu những người yêu nghệ thuật chèo toàn quốc lần thứ VII năm 2022 vừa diễn ra tại Cung Văn hóa lao động Việt - Nhật (TP Hạ Long), người ta mới cảm nhận hết được tình yêu bộ môn nghệ thuật chèo của người Quảng Ninh lớn đến như thế nào.

Thể hiện vai trò chủ nhà, đơn vị đăng cai, đoàn Quảng Ninh đã góp mặt tại cuộc giao lưu chèo với số lượng diễn viên đông đảo, đảm bảo chất lượng các tiết mục. Có những tiết mục như "Hội chèo trên đất Hạ Long" thu hút gần 100 diễn viên tham gia. Đặc biệt, chỉ có một câu lạc bộ cấp xã thôi nhưng cũng đã hình thành cả một đội chèo hùng hậu là Câu lạc bộ chèo xã Yên Đức (TX Đông Triều) gây ấn tượng mạnh với nhiều tiết mục đặc sắc, hoành tráng. Ở Yên Đức hiện nay, các câu lạc bộ chèo có đất diễn phục vụ khách du lịch tại Khu Du lịch Làng quê Yên Đức do Công ty CP Du thuyền Đông Dương xây dựng. Những nghệ nhân nơi đây còn mở lớp để dạy hát chèo cho du khách nước ngoài.

TX Đông Triều vẫn là vùng đất mà nghệ thuật chèo phát triển rộng khắp nhất trong toàn tỉnh. Cách đây 10 năm, chỉ một huyện Đông Triều thôi mà đã có đến trên 30 đội chèo với hàng trăm nghệ nhân diễn viên không chuyên. Nhiều đội chèo, câu lạc bộ chèo giờ đã không còn nữa nhưng tình yêu chèo thì chưa bao giờ phôi pha trong trái tim các nghệ nhân.

Bên lề cuộc giao lưu, NSND Đoàn Thanh Bình, nguyên giảng viên Khoa Kịch hát dân tộc, Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội, chia sẻ với chúng tôi: Khi thấy những diễn viên không chuyên đam mê chèo, tôi rất cảm động và phấn khởi. Phải nói là nếu không có niềm đam mê của họ thì đúng là đáng buồn cho sân khấu chèo hôm nay. Thực tế, có những phong trào không chuyên như thế này thì chèo sẽ có những cơ hội để gìn giữ được và phát triển được. Các tiết mục do Đoàn Quảng Ninh biểu diễn hầu hết đều công phu, hoành tráng, thể hiện niềm đam mê chèo, từ đó, giúp các bạn uốn nắn từng làn điệu, từng câu hát, điệu múa để biểu diễn tốt hơn. Tôi mong các câu lạc bộ chèo của Quảng Ninh sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới.

Nghệ thuật chèo trên đất Quảng Ninh đã được ưu đãi rất nhiều về thiên nhiên, về môi trường du lịch. Chèo Quảng Ninh vẫn giữ được cái tinh thần hồn cốt của chèo và được phả vào đó phong cách sôi động, nhanh gọn, hiện đại mang đậm hơi thở đời sống công nghiệp. Lời hát ít có những tiếng đệm, chêm xen, đưa đẩy…

Nghệ sĩ Ưu tú Nguyễn Thanh Mai, nguyên Phó trưởng Đoàn Nghệ thuật Chèo Quảng Ninh, nhận định: Hầu hết các diễn viên không chuyên đến với chèo bằng niềm đam mê hát. Và thực tế, cái hơi thở của nghệ thuật truyền thống đã ngấm vào họ để họ lên biểu diễn rất tự nhiên, rất bản năng. Và lối diễn đó đã át đi những vụng về của kỹ năng biểu diễn của những người chỉ được đào tạo chuyên nghiệp mới có. Vì thế, chúng tôi đã giúp họ rèn giũa, tập luyện tự vươn lên để có thể biểu diễn chèo một cách tốt hơn.

Trong cuộc sống đương đại với bao gấp gáp, nhất là cuộc sống công nghiệp ở Quảng Ninh, chèo cũng như các loại hình nghệ thuật truyền thống khác, đang bị lấn át từng ngày. Từ đó, thứ nghệ thuật vừa giản dị vừa sâu xa, vốn là tinh hoa hàng ngàn năm của dân tộc này cần được tiếp cận, được hiểu và yêu hơn. Các câu lạc bộ, hội nhóm hát chèo cũng cần kết nối với nhau hơn nữa trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của nghệ thuật chèo truyền thống.

Soạn giả Mai Văn Lạng, Trưởng Phòng Dân ca và Nhạc cổ truyền, Ban Âm nhạc, Đài Tiếng nói Việt Nam, nhận định: Nghệ thuật chèo vô cùng độc đáo, quý giá đã luôn được các thế hệ gìn giữ phát huy trong nhiều thế kỷ qua. Có một thời gian dường như chèo đã bị mai một. Nhưng gần đây người yêu chèo lại tìm thấy tình yêu này khơi dậy nó phát triển mạnh mẽ hơn. Họ còn tìm thấy sự kết nối những người yêu chèo với nhau để cùng thỏa mãn niềm đam mê. Giờ đây, dường như người yêu chèo tìm đến với chèo để học hát chèo ngày càng đông hơn. Họ cũng đã hát ngọt ngào bay bổng và da diết hơn. Từ hội chèo ở Quảng Ninh lần này, tôi tin rằng nghệ thuật chèo đã có đời sống vững vàng hơn.