Giảm thiểu nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống

Thời gian qua, với sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở Quảng Ninh đã có bước tiến triển tích cực.

Để kéo giảm tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, các ban, ngành liên quan của tỉnh đã phối hợp cùng các địa phương tích cực triển khai thực hiện Quyết định số 498/QĐ-TTg ngày 14/4/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào DTTS giai đoạn 2015-2025.

Trong giai đoạn II của đề án, đặc biệt là khi thực hiện Tiểu dự án 2, Dự án 9 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I từ năm 2021 đến năm 2025 theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ, các ngành, các cấp uỷ, chính quyền địa phương quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức triển khai kịp thời, hiệu quả, mang lại những chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao chất lượng dân số.

Theo đó, Ban Dân tộc tỉnh thường xuyên phối hợp với các địa phương, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên và các ngành đoàn thể thực hiện truyền thông, tuyên truyền bằng nhiều hình thức, thông qua các hội nghị lồng ghép, hội thảo, tọa đàm, giao lưu văn hóa, hội diễn văn nghệ, các lớp tập huấn, bồi dưỡng cập nhật kiến thức; tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện đề án, chấp hành các quy định pháp luật về hôn nhân gia đình trong vùng đồng bào DTTS… 

Trong 3 năm (2021-2023), Ban Dân tộc tỉnh cùng các sở, ngành, địa phương đã tổ chức 2.519 cuộc tuyên truyền, tư vấn, tọa đàm, với 124.855 lượt người tham gia; sân khấu hóa 10 cuộc tại các xã vùng sâu, vùng xa; tổ chức 6 diễn đàn học sinh DTTS nói không với tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại một số trường dân tộc nội trú và bán trú; 5 cuộc nói chuyện chuyên đề, sinh hoạt ngoại khóa tại các trường bán trú, dân tộc nội trú vùng miền núi, biên giới, thu hút gần 3.000 lượt học sinh, giáo viên tham gia; cấp phát 8.047 cuốn Sổ tay sách hỏi đáp, ấn phẩm, cẩm nang về hôn nhân gia đình, bình đẳng giới, phòng chống bạo lực gia đình, cuốn Tài liệu tuyên truyền giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào DTTS và 82.160 cuốn tài liệu tập huấn khác; đã sản xuất, phát sóng 24 phóng sự, phim tài liệu, clip, chuyên đề tuyên truyền giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trên các kênh truyền hình địa phương, tăng gấp 2 lần giai đoạn 2015-2020...

Ngoài ra, các sở, ngành và địa phương đã tổ chức 71 hội nghị tập huấn nâng cao năng lực, kỹ năng, bổ sung kiến thức cho hơn 5.000 lượt cán bộ xã, thôn, bản trong việc tuyên truyền, xử lý các tình huống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống và nguy cơ tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống tại cơ sở; kỹ năng hòa giải, trợ giúp pháp lý.

Nhiều địa phương đã có cách làm sáng tạo gắn với vai trò, trách nhiệm với cộng đồng của người có uy tín, già làng, trưởng bản... trong việc tuyên truyền, vận động người dân địa phương thực hiện tốt các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước, đảm bảo an ninh trật tự và ngăn chặn tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.

Tiêu biểu như xã Quảng Phong (huyện Hải Hà) đã thành lập mô hình "Phát huy vai trò người có uy tín, già làng, thầy cúng, thầy thuốc trong vùng DTTS vận động nhân dân tham gia công tác đảm bảo an ninh trật tự; phòng, chống tảo hôn"; một số xã đã sáng tạo dùng loa di động đến từng cụm dân cư, ngõ xóm phát thanh bằng ngôn ngữ của người địa phương tuyên truyền về hệ lụy của tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, về các hình thức xử lý nếu vi phạm nhằm giảm thiểu tảo hôn trên địa bàn…

Đến nay, trong vùng đồng bào DTTS, miền núi tỉnh đã xây dựng và duy trì thực hiện 79 mô hình CLB “Phòng ngừa tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống” với sự tham gia của 316 thành viên, hoạt động ổn định, hiệu quả.

Cùng với đó, tỉnh chú trọng, quan tâm ban hành cơ chế hỗ trợ đào tạo nghề, phân luồng giáo dục, tư vấn định hướng nghề nghiệp cho thanh thiếu niên, nhất là khi học hết cấp II; đầu tư phát triển KT-XH vùng DTTS theo chiều sâu và rộng để thanh thiếu niên có nhiều cơ hội học tập và làm việc, tránh tư tưởng bỏ học để lấy vợ lấy chồng sớm. Tỉnh đã tăng cường việc bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa các DTTS gắn với phát triển du lịch, khích lệ lòng tự tôn, tự hào dân tộc trong thanh thiếu niên, thu hút lực lượng trẻ tuổi vào các phong trào, hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao ở khu dân cư... để thanh thiếu niên có nhiều dịp được giáo dục đạo đức truyền thống và nêu cao trách nhiệm bảo tồn văn hóa tốt đẹp, dẹp bỏ những hủ tục lạc hậu.

Kết quả kiểm tra cho thấy, trên địa bàn vùng đồng bào DTTS, miền núi của tỉnh duy trì không có hôn nhân cận huyết thống, tình trạng tảo hôn giảm rõ rệt. Giai đoạn 2021-2023, tại các xã khu vực miền núi và vùng đồng bào DTTS của tỉnh có 521 người tảo hôn (trong đó có 25 cặp cả vợ và chồng chưa đủ tuổi kết hôn), trong khi kết quả rà soát giai đoạn 2015-2020 có 1.031 người tảo hôn (trong đó có 45 cặp vợ chồng chưa đủ tuổi kết hôn nhưng đã có con chung và sống chung như vợ chồng).

Với nhiều giải pháp đồng bộ, sự vào cuộc tích cực của các cấp, ngành, địa phương, tình trạng tảo hôn từng bước được đẩy lùi, góp phần nâng cao chất lượng dân số, đời sống nhân dân, thu hẹp khoảng cách chênh lệch vùng miền, thúc đẩy phát triển KT-XH bền vững.