Giải ngân vốn đầu tư công: Chậm vì giãn cách xã hội

Theo số liệu từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, vốn đầu tư thực hiện từ nguồn ngân sách Nhà nước (NSNN) 8 tháng đầu năm đạt 244,9 nghìn tỷ đồng, bằng 51,1% kế hoạch năm và giảm 0,4% so với cùng kỳ năm 2020. Tốc độ tăng vốn thực hiện từ nguồn NSNN trong tháng 8 giảm 7,1% so với tháng 7, giảm 24,7% so với cùng kỳ năm trước.

Nhiều thách thức cho giải ngân đầu tư công

Lý giải nguyên nhân vốn giải ngân đầu tư công 8 tháng đầu năm giảm so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi dịch Covid-19 đã kéo dài từ năm 2020, năm 2021 chúng ta có sự chủ động hơn chứ không bất ngờ như năm trước, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, giãn cách xã hội ở nhiều địa phương nhằm kiểm soát và khống chế sự lây lan của dịch Covid-19 đã làm ảnh hưởng và đặt ra nhiều thách thức cho việc thực hiện dự án đầu tư công.

Cụ thể, theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương, đầu tư công là hoạt động kinh tế phụ thuộc nhiều vào vấn đề vận chuyển các nguyên vật liệu, thiết bị để triển khai thi công, do vậy bị ảnh hưởng trong bối cảnh giãn cách. Đối với những địa phương phải thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ thì điều này thể hiện rõ nhất.

Trong khi đó, đối tượng làm việc trong các dự án đầu tư công, điển hình là công nhân, chuyên gia, tư vấn cũng phải thực hiện chính sách giãn cách của địa phương. Tỷ lệ địa phương chịu ảnh hưởng của dịch bệnh năm 2021 cũng nhiều hơn so với năm 2020, và phải thực hiện giãn cách triệt để hơn, nên việc triển khai thi công công trình, nhất là ở những địa bàn có dịch gặp nhiều khó khăn, chưa kể một số công trình triển khai “3 tại chỗ”, nhưng nguyên liệu đầu vào để thi công có nhiều vướng mắc.

Đặc biệt, năm 2021 giá nguyên liệu đầu vào cũng cao hơn năm 2020, đây là yếu tố ảnh hưởng lớn đến tiến độ, tâm lý của nhà thầu khi các hợp đồng đã ký. Việc tăng giá cũng khiến nhà thầu khó tìm nguồn cung về nguyên liệu, hoặc ảnh hưởng đến phương án tài chính khi triển khai dự án.

Đặc biệt, các địa phương có dịch gần như phải ưu tiên cả về thời gian, nguồn lực con người, nguồn lực vật chất dành cho công tác chống dịch, nên phần nào ảnh hưởng đến tiến độ đầu tư công.

Để giải quyết tình trạng chậm trễ trong giải ngân vốn đầu tư công, “Bộ Kế hoạch và Đầu tư mong muốn, trong bối cảnh khó khăn, nhưng các địa phương cũng không quá sao nhãng, vẫn có phương án phù hợp, sự quan tâm nhất định đối với thực hiện dự án giải ngân vốn đầu tư công” - Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết.

Bên cạnh dịch bệnh và giãn cách xã hội, một nguyên nhân nữa cũng ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, đó là, khác với năm 2020 là năm cuối cùng của kế hoạch đầu tư công trung hạn, nên tâm lý chung của chủ đầu tư, nhà thầu đều mong muốn kết thúc kỳ kế hoạch thành công, trước khi bước sang một chu kỳ mới, do vậy có sự thúc đẩy giải ngân cao vào những tháng cuối năm. Trong khi đó, năm 2021 là năm đầu tiên của một chu trình kế hoạch, đầu tư công tập trung chủ yếu vào công tác chuẩn bị cho giai đoạn 5 năm tới, nên những tháng đầu năm chủ yếu là thực hiện các bước chuyển tiếp của giai đoạn trước. Hầu hết những dự án mới của giai đoạn 2021-2025, những tháng đầu năm chưa thực hiện được mà phải chờ Quốc hội phê duyệt kế hoạch trung hạn năm 2021-2025, nên điều này cũng ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án.

Phụ thuộc nhiều vào các bộ, ngành, địa phương

Theo Thứ trưởng Trần Quốc Phương, nhằm đẩy nhanh tiến độ đầu tư công, với vai trò là cơ quan tham mưu mang tính vĩ mô, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã báo cáo Chính phủ, Thủ tướng để tháo gỡ khó khăn về vĩ mô. Chẳng hạn như khó khăn về giải phóng mặt bằng, Tổ nghiên cứu đã được thành lập để tách dự án giải phóng mặt bằng ra khỏi dự án đầu tư công, nhưng việc này rất khó triển khai vì phải nghiên cứu, điều chỉnh văn bản quy phạm pháp luật.

Không những thế, điều chỉnh dự án đang triển khai cũng mất nhiều thời gian do nhiều thủ tục, nhất là đối với dự án sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA). Về vấn đề này, Bộ đã trình Chính phủ dự thảo mới về quản lý và sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài, trong đó giảm thiểu thủ tục hành chính đối với dự án ODA.

“Hy vọng sự thay đổi, điều chỉnh sẽ tác động vào giải ngân vốn các tháng cuối năm 2021 và đầu năm 2022” – Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết thêm.

Tuy vậy, để có giải pháp mang tính đột phá, thúc đẩy giải ngân đầu tư công vào những tháng cuối năm thì phụ thuộc rất nhiều vào các bộ, ngành, địa phương trong công tác chỉ đạo, điều hành, thực hiện dự án, nhất là trong tình hình dịch Covid-19 diễn biến phức tạp như hiện nay.

“Bộ Kế hoạch và Đầu tư rất chia sẻ, thấu hiểu với các địa phương, nhất là các địa phương bị tác động bởi dịch Covid-19, mong các địa phương tùy điều kiện cụ thể để thúc đẩy ngay vấn đề giải ngân đầu tư công. Địa phương nào ít bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh thì cần cố gắng hoàn thành, không để chậm trễ” – Thứ trưởng Trần Quốc Phương đề xuất.