Dưỡng sinh nâng cao sức đề kháng trong mùa hè

Thời điểm giữa mùa hè (Hạ chí), nhiệt độ tăng cao, nóng bức oi ả, xuất hiện nhiều cơn mưa rào lớn. Thời tiết thay đổi thất thường dễ phát sinh bệnh tật theo mùa như sốt xuất huyết, sốt rét, say nắng, cảm cúm...

Dương khí mạnh thì âm hàn sẽ tiêu đi. Dương khí thiếu, khí lực yếu, lâu dần hình thành đờm, huyết ứ… làm tắc trở kinh lạc, lâu ngày hàn tà ẩn nấp, thành phục tà mà gây bệnh.

Thời điểm dương khí trong tự nhiên mạnh nhất vào mùa hè (sau tiết hạ chí), phép dưỡng sinh không chỉ có lợi cho dương khí, bổ phế, thanh tâm trừ phiền mà còn nhằm mục đích chữa bệnh, đề phòng trị bệnh mùa đông.

Vì vậy, mùa hè có thể tăng cường dương khí, để nâng cao sức đề kháng bệnh tật của cơ thể, để các bệnh dễ phát sinh hoặc nặng hơn vào mùa đông có thể thuyên giảm hoặc biến mất.

1. Dưỡng sinh từ chế độ sinh hoạt

1.1 Dưỡng sinh giấc ngủ

Sau ngày hạ chí, nên thuận theo sự biến đổi của giới tự nhiên là dương thịnh âm suy, nên đi ngủ muộn dậy sớm, đồng thời ngủ trưa mỗi ngày để thúc đẩy quá trình phục hồi thể lực và sức lực. Việc đi ngủ muộn ở đây dựa trên quan niệm thời gian của người xưa, không đồng nghĩa là được thức khuya, nên đi ngủ trước 23 giờ.

Buổi trưa nên nghỉ ngơi một chút, ngủ trưa trong khung giờ từ 11 giờ đến 13 giờ, tốt nhất là ngủ khoảng 20-30 phút để hồi phục lại sức. Người già, người ốm yếu nên đi ngủ sớm và dậy sớm, cố gắng ngủ đủ 7 tiếng mỗi ngày.

Mùa hè nắng nóng, tấu lý sơ hở, dễ bị phong hàn tấn công, nhiễm lạnh và ẩm thấp, vì vậy khi ngủ không nên dùng quạt hơi nước để làm thoáng không khí trong phòng kín. Hoặc trong phòng có sử dụng điều hòa thì không nên để chênh lệch nhiệt độ giữa trong nhà và ngoài trời quá lớn (chênh lệch không quá 6-8 độ C ) và không thích hợp để nhiệt độ lạnh khi ngủ vào ban đêm (dưới 25 độ C).

1.2 Tắm nước ấm

Tắm bằng nước ấm hàng ngày cũng là một biện pháp rèn luyện sức khỏe, không những có tác dụng làm trôi mồ hôi và bụi bẩn, giúp da sạch, giải nhiệt, làm mát mà còn đồng thời cải thiện tuần hoàn, dinh dưỡng cho da và các mô, giảm căng cơ, xua tan mệt mỏi, cải thiện giấc ngủ, tăng cường sức đề kháng.

2. Chế độ ăn uống trong phép dưỡng sinh

Ăn uống có điều tiết luôn là chìa khóa để khỏe mạnh. Mùa hè chính là lúc thời tiết nóng bức nhất, người dễ ra nhiều mồ hôi. Y học cổ truyền cho rằng lúc này nên ăn đồ có vị chua nhiều hơn nhằm để cố biểu, giảm tiết mồ hôi.

Đối với người thể chất dương hư nên ăn một số thực phẩm có tính ấm (dương) vào mùa hè như thịt bò, thịt cừu, gừng khô… để thúc đẩy dương khí trong cơ thể, nhằm giúp cải thiện hiệu quả các triệu chứng dương hư trong mùa đông.

Mùa hè khí hậu nóng bức, chức năng tiêu hóa tương đối yếu, cho nên khẩu phần ăn nên thanh đạm không nên dùng thức ăn béo ngọt, nên dùng nhiều rau củ quả mọng nước.

Mùa hè tuy dương khí vượng thịnh bên ngoài nhưng khí âm lại tiềm ẩn bên trong cơ thể, vậy nên "trời tuy nóng chớ tham mát, dưa tuy ngon chớ ăn nhiều". Nếu không biết giữ gìn dương khí trong mùa hạ thì mùa đông sẽ mắc nhiều bệnh tật. Không nên tham ăn đồ lạnh như kem, đồ uống có đá...

Phép dưỡng sinh không khuyến khích ăn quá nhiều đồ sống và lạnh vì sẽ làm tổn thương tỳ vị và dương khí, dễ xuất hiện các triệu chứng như tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn, chán ăn. Có thể áp dụng một số món cháo, canh dưỡng sinh vào mùa hè như cháo lá sen, cháo ý dĩ đậu xanh, canh vịt bí đao...

3. Chế độ luyện tập thể dục thể thao

Các môn thể thao mùa hè tốt nhất nên tiến hành vào sáng sớm hoặc chiều tối khi thời tiết mát mẻ hơn. Địa điểm tổ chức nên ở những nơi có không khí trong lành như sông hồ, công viên, sân bãi... nếu có điều kiện hơn thì có thể vào rừng, hoặc ra khu vực ven biển để tập luyện.

Các bài tập như đi bộ, chạy bộ, thái cực quyền... đều tốt. Không nên tập quá sức, tập quá sức gây ra nhiều mồ hôi, việc này không chỉ tiêu hao tân dịch mà còn tổn hại dương khí trong cơ thể.

Theo học thuyết tạng phủ của y học cổ truyền thì "Hãn vi tâm dịch" (mồ hôi là dịch của tâm), bởi thế khi mất mồ hôi âm dịch trong cơ thể nói chung và âm dịch trong tạng Tâm nói riêng (gọi là Tâm âm).

Trong lúc vận động nếu mồ hôi ra nhiều có thể uống nước đun sôi pha muối nhạt hoặc nước đậu xanh pha muối... không nên uống quá nhiều nước sau khi tập, càng không nên dội nước lạnh lên đầu hoặc tắm ngay lập tức.

Nếu không chú ý sẽ sớm sinh ra chứng đau nhức cơ khớp do hàn thấp (Hàn thấp tý chứng), chứng "Hoàng hãn" (ra mồ hôi vàng, khát nước, ngực đầy, tiểu không thông lợi, tay chân nặng mỏi, sưng nề)…

4. Dưỡng sinh điều chỉnh hơi thở, điều chỉnh cảm xúc

Nhiệt độ cao vào mùa hè có thể khiến mọi người dễ cáu kỉnh, hoặc mau mệt mỏi, vì vậy sức khỏe tinh thần là vô cùng quan trọng.

Có câu "Tâm tĩnh tự nhiên mát", là một cách khái quát trong phép dưỡng sinh để điều chỉnh tâm trạng vào mùa hè nóng nực. Việc điều chỉnh hơi thở và tĩnh tâm, hoặc thậm chí tưởng tượng rằng trong lòng có băng tuyết sẽ giúp cho "giảm nhiệt" thời tiết bên ngoài.

Trong khoảng thời gian này nên duy trì thái độ tích cực và cố gắng hạn chế càng ít tức giận càng tốt vì nóng giận chính là khí cơ loạn nghịch, sẽ làm thần chí tổn thương. Cần giữ tâm trạng thoải mái, cân bằng, tránh tâm lý cảm xúc lo âu buồn bực, căng thẳng… ảnh hưởng cuộc sống sinh hoạt rồi dẫn tới bệnh tật phát sinh.

Ngoài ra, mùa hè, nắng nóng, nhiệt độ tăng cao và oi bức thường khiến con người ăn không ngon, ngủ không yên, dễ bị chóng mặt, đau đầu, mệt mỏi, thậm chí buồn nôn, nôn...

Vì vậy, để vượt qua tiết hạ chí, phép dưỡng sinh còn cần chuẩn bị một số loại thuốc phòng chống say nắng. Các vị thuốc này gồm có kim ngân hoa, hoa cúc, lá sen, hoắc hương chính khí... Các vị thuốc này có thể hãm trà uống thay nước trong ngày hoặc sắc uống.