Định hình chiến lược vùng từ thực tiễn chống dịch ở TPHCM

Gần một tháng qua, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia phòng, chống dịch COVID-19 liên tục có các chuyến thị sát, kiểm tra công tác phòng, chống dịch tại TPHCM, một số tỉnh Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ.

Làm việc với lãnh đạo các địa phương, Phó Thủ tướng đặc biệt nhấn mạnh yêu cầu khẩn trương hình thành những vùng xanh an toàn cả tỉnh hay cả vùng, như Nam sông Hậu làm hậu phương vững chắc, chi viện, hỗ trợ cho khu vực TPHCM.

Hai mũi giáp công

Phó Thủ tướng cho biết, cách đây một tháng, khi vào TPHCM, trước diễn biến dịch bệnh rất phức tạp, nên một chiến lược đã được hình thành để khoanh vùng TPHCM đồng bộ với các tỉnh, thành phố phía nam để kiểm soát người dân từ vùng dịch đi về các tỉnh, thành phố khác, không để làm lây lan dịch bệnh. Cơ chế kiểm soát giống nhau sẽ tạo thuận lợi cho các tỉnh. Tới đây khi hình thành được các “vùng xanh” (trong từng tỉnh và liên tỉnh), có thể thực hiện các hoạt động giao thương, đi lại thuận lợi trong nội tỉnh, nội vùng.

“Tôi đã quyết định trình cấp có thẩm quyền để thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 ở TPHCM và ngay sau đó là đối với khu vực 19 tỉnh, thành phố phía nam, dù nhiều nơi chưa cần thiết phải làm như vậy. Qua báo cáo của các tỉnh, đúng như dự liệu ban đầu, nếu không thực hiện giãn cách xã hội ngay, tình hình bây giờ đã vô cùng phức tạp”, Phó Thủ tướng cho biết.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đánh giá, đến nay chúng ta đã từng bước điều chỉnh định hướng chống dịch riêng cho TPHCM và một số địa bàn lân cận, đồng thời thúc đẩy để các tỉnh xung quanh như Bình Phước, vùng Nam Sông Hậu củng cố vững chắc và hình thành "vùng xanh" bền vững, lâu dài, từ đó mở tiếp "vùng xanh" bao chặt "vùng đỏ" ở TPHCM.

Ngay trên địa bàn TPHCM cũng phải mở rộng thật chắc chắn các “vùng xanh”, khoanh gọn “vùng đỏ” với nhiều lớp, để dần quay lại trạng thái bình thường mới sớm nhất.

Phải có ‘vùng xanh’ thật vững chắc

Phó Thủ tướng lưu ý, thời gian qua công tác phòng, chống dịch, dường như các địa phương chỉ tập trung dập dịch ở các điểm nóng "vùng đỏ", "vùng cam" mà không chú ý đến việc hình thành, nhân rộng "vùng xanh", dẫn đến tình trạng ở nhiều nơi, "vùng xanh" ngày càng bị thu hẹp. Tương tự, tình trạng này cũng đã xảy ra ở TPHCM. Khoảng một tháng trước, Thành phố có rất nhiều "vùng xanh", nhưng đến nay đã dần bị co lại.

Đây là tình trạng đã diễn ra ở nhiều địa phương. Đợt dịch thứ tư bùng phát, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban Chỉ đạo quốc gia phòng, chống dịch COVID-19 đều nhấn mạnh phải thực hiện rất quyết liệt cả 2 mũi. Mũi thứ nhất, làm sao để truy vết, khoanh vùng những điểm, ổ dịch nóng. Mũi thứ hai, phải giữ bằng được những vùng còn an toàn. Tuy nhiên, nhiều nơi chưa chú ý đến mũi thứ hai.

Trong những cuộc làm việc trực tiếp hoặc trực tuyến với Ban Chỉ đạo hoặc qua kiểm tra của các thành viên Ban Chỉ đạo, vấn đề này đã được nêu lên. Các địa phương cũng đã bắt tay vào thực hiện, nhưng khi xuất hiện các ổ dịch, “vùng đỏ” thì dồn sức truy vết, xét nghiệm, mà bỏ quên “vùng xanh”, trong khi “để có thể dập được dịch ‘vùng đỏ’ phải có ‘vùng xanh’ thật vững chắc”.

Thời gian gần đây, tại TPHCM và các địa phương khu vực phía nam đã chú ý hơn đến việc giữ vững các “vùng xanh”. Ngoài việc lãnh đạo cấp tỉnh chỉ đạo bên dưới xác định và giữ bằng được vùng xanh, một số địa phương đã rất sáng tạo, phát động nhân dân tự đứng lên đăng ký, tổ chức để giữ cho ấp, cụm, tổ dân phố, xã hình thành vùng xanh. Đây là kinh nghiệm rất quý, không chỉ với chính các địa phương này mà cần nhân rộng trên cả nước.

“Bây giờ, nơi nào còn xanh, chúng ta phải giữ cho chắc”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Giãn cách nghiêm, không để dịch dây dưa

Mặc dù đã áp dụng Chỉ thị 16 ở các tỉnh phía nam trong 20 ngày qua, nhưng số lượng các ca bệnh chưa giảm, thậm chí một số nơi vẫn tiếp tục tăng.

Theo Phó Thủ tướng, nếu các địa phương thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 nghiêm ngặt ở tất cả các cấp độ, tình hình dịch bệnh sẽ không tăng lên. Do vậy, nguyên nhân chính là do bên dưới vẫn có những chỗ chưa thật sự giãn cách xã hội giữa người với người, nhà với nhà... “Lãnh đạo các địa phương đều phàn nàn, thực hiện giãn cách xã hội nhưng vẫn còn hàng chục, thậm chí hàng trăm người dân tự phát, lọt được qua các chốt để về các tỉnh”, Phó Thủ tướng nêu ví dụ.

Ghi nhận những nỗ lực, chia sẻ khó khăn do đặc thù các địa phương có địa bàn rộng, đường sá đi lại nhiều nơi rất khó kiểm soát, nhưng Phó Thủ tướng khẳng định, đây là trách nhiệm của cấp ủy Đảng, chính quyền và cũng là trách nhiệm của mọi người dân trong việc phải thực hiện thật nghiêm ngặt các quy định về giãn cách xã hội.

“Nếu làm nghiêm, sau khoảng 2 tuần, chúng ta đã thấy kết quả tương đối rõ rệt và thường sau tuần thứ 3 hoặc thứ 4, chúng ta sẽ kiểm soát tốt. Còn nếu thực hiện không nghiêm, dịch sẽ tiếp tục kéo dài. Hoặc làm thật chặt, thời gian giãn cách xã hội rất ngắn, nhưng nếu làm lỏng thì không có cách nào khác, chúng ta phải kéo dài thời gian giãn cách xã hội và lúc đó kinh tế sẽ thiệt hại, người dân sẽ rất mệt mỏi”, Phó Thủ tướng trao đổi với lãnh đạo các địa phương.

Trong đợt kiểm tra công tác phòng, chống dịch tại Bình Phước, Sóc Trăng và một số tỉnh khu vực nam sông Hậu (Cà Mau, Bạc Liêu, Hậu Giang, An Giang, Kiên Giang), theo dõi tình hình tại Bến Tre, Phó Thủ tướng cho rằng, nếu các cấp ủy, chính quyền, người dân cùng quyết tâm làm thật nghiêm, trong những ngày còn lại thực hiện giãn cách xã hội, có thể kiểm soát tốt tình hình.

“Kiểm soát tốt không có nghĩa sẽ không còn ca bệnh, nhưng dịch bệnh tại những điểm nóng sẽ được khoanh lại, vây bằng nhiều lớp. Cả khu vực này hoàn toàn có thể hình thành một vùng xanh để làm hậu phương, tiếp tục kiểm soát dịch bệnh ở TPHCM và các vùng lân cận”.

Sẵn sàng kịch bản cho tình huống xấu hơn

Từ thực tiễn, triển khai “4 tại chỗ” tại các địa phương, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh “4 tại chỗ” không chỉ đơn thuần là vật tư, trang thiết bị, khu cách ly tập trung, thu dung... mà cần có kịch bản cho tình huống dịch ở mức độ khác nhau. Tuy nhiên, phần lớn các địa phương chỉ bắt đầu xây dựng sau khi TPHCM bùng phát dịch rất nặng.

“Đây cũng là một bài học kinh nghiệm. Nếu chỉ có 1-2 địa phương bị dịch nặng, chúng ta còn tập trung dồn sức để hỗ trợ được như Bắc Ninh, Bắc Giang trước đây, bây giờ là TPHCM. Nhưng nếu không thực hiện tốt “4 tại chỗ”, đặc biệt không thực hiện nghiêm giãn cách xã hội mà để nhiều nơi cùng bị nặng, sẽ không có lực lượng chi viện, hậu quả sẽ rất lớn”, Phó Thủ tướng nói.

Nhạy bén trong xét nghiệm

Thực tế chống dịch thời gian qua cho thấy, các địa phương tổ chức xét nghiệm rất khác nhau. Có địa phương xét nghiệm hàng trăm nghìn bộ sinh phẩm (kit) xét nghiệm nhanh, thậm chí có hợp đồng mua hàng triệu kit xét nghiệm nhanh, nhưng có địa phương dùng ít hơn. Tuy nhiên, những tỉnh sử dụng nhiều xét nghiệm nhanh, tình hình dịch bệnh không tốt hơn các địa phương khác.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nêu rõ xét nghiệm là vấn đề thuộc chuyên môn của ngành y tế, đã có hướng dẫn. Việc xét nghiệm đòi hỏi nhiều vào sự nhạy bén của từng địa phương, đặc biệt ngành y tế địa phương.

Sau khi làm việc với các địa phương, Phó Thủ tướng nhận thấy, khi ngành y tế báo cáo cụ thể tình hình dịch bệnh để lãnh đạo địa phương chỉ đạo thật sát, công tác phòng, chống dịch nói chung, xét nghiệm nói riêng sẽ hiệu quả hơn.

Mục tiêu lớn nhất của công tác xét nghiệm là phát hiện F0, truy vết, xét nghiệm F0 để bóc ra khỏi cộng đồng, nhưng nếu có cách làm hiệu quả, chúng ta sẽ tiết kiệm hơn về tài chính, nhân lực...

Những nơi không chủ động, không căn cứ vào thực tiễn địa bàn, không phát huy được tính sáng tạo, bám sát thực tiễn, thường sử dụng rất nhiều xét nghiệm nhanh.

Phó Thủ tướng đã yêu cầu ngành y tế phải cập nhật ngay các hướng dẫn về xét nghiệm. Tùy vào tình hình dịch bệnh ở các địa bàn khác nhau, sử dụng công nghệ, loại xét nghiệm, tần suất xét nghiệm phù hợp, hiệu quả và tiết kiệm.

“Hướng dẫn của Bộ Y tế áp dụng chung cho cả nước, nhưng trên tinh thần hiệu quả là trên hết, các địa phương phải phát huy sáng tạo để có biện pháp xét nghiệm hiệu quả nhất, tiết kiệm nhất”, Phó Thủ tướng nói.

Mạnh dạn, sáng tạo trong điều trị

Trong công tác điều trị, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng, muốn giảm tử vong ở tầng điều trị trên cùng thì cần tập trung lực lượng để cứu chữa ngay từ khi người bệnh mới có triệu chứng nhẹ, với phương châm cũng giống như chống dịch là “sớm hơn một bước, cao hơn một mức”. Chúng ta phải giảm được tỷ lệ người nhiễm bệnh có triệu chứng, người có triệu chứng nhẹ chuyển nặng hơn.

Bộ Y tế đã có phác đồ điều trị bệnh nhân COVID-19 theo 3 tầng. Dựa trên các quy định của ngành y tế, các địa phương phải sáng tạo dựa trên tình hình dịch bệnh thực tiễn để có các giải pháp phù hợp.

Ví dụ, Bộ Y tế chia hệ thống điều trị bệnh nhân COVID-19 thành 3 tầng, trong đó, tầng 1 là các cơ sở thu dung điều trị ban đầu cho những người mắc mà không có triệu chứng hoặc triệu chứng nhẹ. Tuy nhiên, ở TPHCM và các địa phương khác, nơi nào có khu dành riêng cho F0 không triệu chứng, chưa được coi là bệnh nhân, được quản lý chặt để không tiếp xúc, không lây ra bên ngoài, nhưng bên trong bà con được chăm sóc dinh dưỡng, có chỗ để vận động, sức khỏe tăng lên, tỉ lệ chuyển sang có triệu chứng giảm đi rất nhiều.

Có những địa bàn như ở huyện Củ Chi (TPHCM) và một số nơi rất sáng tạo, cho nên tỉ lệ người nhiễm không triệu chứng chuyển sang có triệu chứng dưới 10%, thậm chí 5%, trong khi tỉ lệ trung bình là 20%.

Còn những nơi nào mà làm không tốt, người có triệu chứng ở chung với người không có triệu chứng, điều kiện chật chội, không có chỗ để vận động thì tỉ lệ này có nơi lên đến 30%.

Phó Thủ tướng cũng đánh giá cao một số quận, huyện của TPHCM rất mạnh dạn, sáng tạo, đột phá trong trang bị thêm hệ thống oxy tập trung, các máy thở dòng cao (HFNC) tại các bệnh viện cấp quận, huyện (tầng 2) để có thể cấp cứu, điều trị ngay bệnh nhân nặng (tầng 3). Đây là những kinh nghiệm rất quý, rút ra từ thực tiễn chống dịch.

Trên phạm vi cả nước, Phó Thủ tướng nêu rõ chiến lược của Việt Nam vẫn là phải làm sao ngăn chặn được dịch, giảm số người nhiễm tối đa, vì với hệ thống y tế nói chung, hệ thống điều trị nói riêng, nếu có nhiều người bị nhiễm chắc chắn sẽ quá tải, bởi ngay cả khi không có dịch bệnh, rất nhiều bệnh viện tuyến trên đã quá tải. Và thực tế ở TPHCM vừa qua khi ca nhiễm tăng lên, các bệnh viện điều trị đều quá tải. Bộ Y tế đã phải chỉ đạo để xây dựng khẩn cấp thêm các bệnh viện điều trị bệnh nhân COVID-19 ở TPHCM. Nhưng quan trọng không kém là phải làm sao tận dụng toàn bộ các cơ sở y tế hiện có trên địa bàn Thành phố.

Không để đình trệ hoạt động kinh tế trên quy mô toàn quốc

Khi kiểm tra, làm việc với các tỉnh, thành phố, nhiều DN đã phản ánh với Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam về những khó khăn, thách thức khi phải duy trì sản xuất trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội.

Theo Phó Thủ tướng, mục tiêu kép đã được xác định từ khi bắt đầu có dịch. Chúng ta luôn luôn phải cân đối, làm sao thực hiện tốt được cả 2 mục tiêu.

“Khi có một ổ dịch nếu giãn cách ngay cả tỉnh hay toàn quốc thì chống dịch sẽ dễ hơn, nhưng mục tiêu phát triển kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề hơn. Nếu chúng ta cố gắng giãn cách quy mô thật hẹp thì chống dịch sẽ vất vả hơn, nhưng những thiệt hại về kinh tế nếu chúng ta chống được dịch sẽ ít hơn”, Phó Thủ tướng phân tích, đồng thời nhấn mạnh, “dù quy mô rộng hay hẹp, việc giãn cách xã hội phải thực sự nghiêm ngặt. Nếu bao vây vòng ngoài mà bên trong để nguyên thì dịch sẽ lây lan ra cả khu vực”.

Phó Thủ tướng ví von: Giống như một khu rừng, có nhiều đám cháy nhỏ, nếu chỉ khoanh bên ngoài nhưng bên trong không làm gì thì sẽ cháy cả khu rừng, còn nếu khoanh gọn, dập từng đám cháy thì sẽ giữ được những phần còn lại.

Để thực hiện mục tiêu kép, chúng ta đã cố gắng ở mức cao nhất để kiểm soát được dịch, không để ảnh hưởng trên mức cần thiết đối với kinh tế, nhưng trước hết phải bảo vệ tính mạng, sức khỏe của nhân dân.

Trên bình diện toàn quốc chúng ta không để bị đình trệ tất cả hoạt động kinh tế, sản xuất. Nếu phải giãn cách ở khu vực này thì vẫn còn những khu vực khác làm hậu phương hỗ trợ, chi viện; không để đứt gãy toàn bộ chuỗi cung ứng.

Trước tình hình biến diễn biến rất phức tạp của dịch bệnh, Phó Thủ tướng cho rằng, không chỉ ở TPHCM, các tỉnh phía Nam đang thực hiện Chỉ thị 16, mà trên quy mô toàn quốc, trong thời gian ngắn trước mắt, chúng ta phải nghiêng về phía chống dịch, bảo vệ được tính mạng, sức khỏe nhân dân trước.

Dù thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16 có gây ách tắc về sản xuất, lưu thông hàng hoá, làm đời sống của người dân bị ảnh hưởng, sinh hoạt bị xáo trộn, nhưng làm nghiêm trong một thời gian ngắn còn hơn là làm không chặt, không nghiêm và để dịch tiếp tục lây lan dai dẳng thì sẽ rất khó khăn cho công tác chống dịch.

Quyết tâm kiểm soát bằng được dịch bệnh

Qua kiểm tra hoạt động chống dịch ở 19 tỉnh, thành phố phía nam đang thực hiện Chỉ thị 16, Phó Thủ tướng cho rằng có thể chia làm 3 nhóm.

Nhóm thứ nhất là đối với các tỉnh vùng Nam sông Hậu, Sóc Trăng, Bến Tre, Bình Phước thì phải hạ quyết tâm khi kết thúc thời gian thực hiện Chỉ thị 16 sẽ kiểm soát tốt dịch bệnh trên quy mô từng tỉnh và cả khu vực. Kiểm soát tốt không có nghĩa không còn ca mắc mới, mà phải củng cố vững chắc vùng xanh trong từng tỉnh, dồn gọn các ổ dịch, khoanh nhiều lớp. Cả khu vực hình thành một “vành đai xanh” vững chắc. Lãnh đạo các địa phương đều rất quyết tâm, nỗ lực nhiều hơn nữa trong 10 ngày tới.

Nhóm thứ hai là một số tỉnh còn lại (trừ TPHCM, Đồng Nai, Bình Dương, Long An) quy mô “vùng đỏ” lớn hơn, quyết tâm 20 ngày nữa cũng phải kiểm soát tốt dịch bệnh, khoanh vùng nhiều lớp, nhiều vòng đối với các ổ dịch.

Ở nhóm thứ ba, các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Long An phải cố gắng kiểm soát dịch vào cuối tháng 8, muộn nhất là đến giữa tháng 9 phải cùng với TPHCM kiểm soát được dịch.

Trong khu vực TPHCM, nếu vaccine phòng COVID-19 về đủ thì cố gắng tiêm hết cho người dân; giữ vững và mở rộng được các “vùng xanh” bên trong; khôi phục lại hoạt động sản xuất và đi lại của người dân một cách có điều kiện.

“Khi đó tại TPHCM sẽ thiết lập trạng thái bình thường mới khác với các khu vực còn lại của đất nước và giống như một số nước mở cửa dần trở lại sau khi đã bị lây nhiễm rất nặng, đạt được miễn dịch cộng đồng”, Phó Thủ tướng nói.