Cơ hội của Trung Quốc khi Mỹ giải thể USAID

Việc Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) bị giải thể có thể trở thành cơ hội để Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng trên thế giới.

Tờ Business Insider dẫn lời Jeremy Chan, chuyên gia cấp cao về Trung Quốc và Đông Bắc Á tại Eurasia Group, nhận định: "Việc USAID kết thúc chắc chắn sẽ mang lại lợi ích cho Trung Quốc, ngay cả khi điều đó không thay đổi ngay lập tức chiến lược phát triển quốc tế của Bắc Kinh".

Chuyên gia Tai Wei Lim từ Đại học Soka, Nhật Bản, cũng cho rằng việc Mỹ rút khỏi các chương trình viện trợ sẽ mở ra cơ hội cho các nước khác, đặc biệt là Trung Quốc, gia tăng ảnh hưởng mềm thông qua các chương trình viện trợ tài chính và đầu tư chiến lược.

USAID đã chi 32,5 tỉ USD trong năm tài khóa 2024, trong khi các ước tính cho thấy Trung Quốc chi khoảng 7,9 tỉ USD trong năm 2022. Tuy nhiên, Bắc Kinh đã và đang nỗ lực mở rộng ảnh hưởng toàn cầu thông qua các sáng kiến như Vành đai và Con đường.

Mối lo ngại về sự mất cân bằng địa chính trị ngày càng gia tăng khi hai nền kinh tế lớn nhất thế giới tiếp tục đối đầu. Chỉ trong tuần này, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã áp mức thuế bổ sung 10% lên tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, khiến Bắc Kinh đáp trả bằng việc áp thuế lên khí tự nhiên hóa lỏng LNG và máy móc của Mỹ.

Từ lâu, USAID đã được xem là công cụ chiến lược giúp Mỹ duy trì ảnh hưởng toàn cầu, đồng thời hỗ trợ các nước đang phát triển đối phó với các cuộc khủng hoảng nhân đạo và y tế. Một nửa ngân sách của USAID năm 2024 dành cho các chương trình nhân đạo, y tế và dân số, bao gồm cả quỹ phòng chống HIV.

Các chính trị gia từ cả hai đảng ở Mỹ đã lên tiếng về vai trò thiết yếu của USAID. Thượng nghị sĩ Andy Kim (New Jersey) nhấn mạnh: "Viện trợ của chúng ta không chỉ giúp chống đói nghèo mà còn là công cụ để kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc, Nga và Iran". Tương tự, Thượng nghị sĩ Roger Wicker (Mississippi) khẳng định USAID là phương tiện đối phó với Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc.

Trong hơn một thập kỷ qua, Trung Quốc đã chi hơn 1.000 tỉ USD vào các dự án cơ sở hạ tầng toàn cầu, từ đường ống dẫn khí đốt, đường sắt cao tốc đến cảng biển.

Trung tâm Tài chính và Phát triển Xanh có trụ sở tại Trung Quốc ước tính rằng, hiện tại, khoảng 145-149 quốc gia đã tham gia hoặc bày tỏ ý định hợp tác với Sáng kiến Vành đai và Con đường.

Trong năm 2023, Trung Quốc đầu tư mạnh vào Indonesia (7,3 tỉ USD), Hungary (4,5 tỉ USD) và Peru (2,9 tỉ USD). Tại châu Phi, Trung Quốc đã vượt Mỹ để trở thành đối tác thương mại lớn nhất từ năm 2009, với hàng loạt dự án đường bộ, đường sắt và cảng biển mới được xây dựng.

Bắc Kinh cũng đang chuyển hướng từ các dự án hạ tầng quy mô lớn sang những sáng kiến "nhỏ nhưng hiệu quả", tập trung vào các nước Đông Nam Á và châu Phi. Đặc biệt, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã cam kết hỗ trợ tài chính hơn 50 tỉ USD cho châu Phi nhằm củng cố quan hệ với các nước đang phát triển trong bối cảnh căng thẳng với Mỹ và phương Tây leo thang.

Việc USAID đột ngột đóng cửa có thể khiến hình ảnh Mỹ suy yếu trên trường quốc tế, trong khi Trung Quốc lại hưởng lợi mà không cần thay đổi quá nhiều chiến lược. "Chỉ cần không làm gì cả, Trung Quốc vẫn trông như bên có trách nhiệm hơn trên sân khấu quốc tế" - Jeremy Chan nhận định.

Dù không thể ngay lập tức thay thế vai trò của USAID, Trung Quốc có thể tận dụng cơ hội này để gia tăng ảnh hưởng, đặc biệt là ở các khu vực chiến lược như châu Phi và Đông Nam Á.

Trong khi đó, chính quyền Mỹ đang bị kiện liên quan đến giải thể USAID. Ngày 6.2, Liên đoàn viên chức chính phủ lớn nhất của Mỹ và Hiệp hội công nhân dịch vụ đối ngoại Mỹ đã đệ đơn kiện chính quyền Tổng thống Donald Trump nhằm đảo ngược quyết định giải thể USAID.