"Chúng tôi tăng cường đưa văn hóa bản địa vào các sản phẩm dịch vụ của mình"

Doanh nhân Đoàn Văn Dũng, Tổng Giám đốc Công ty CP Du thuyền Đông Dương là người sáng lập xưởng gốm Bách Việt. Cơ duyên đưa ông Dũng đến với niềm đam mê và yêu thích đồ gốm bắt nguồn từ sự tìm tòi, khám phá các tuyến, điểm du lịch mang đến sự trải nghiệm mới cho du khách khi đến với Quảng Ninh. Trong quá trình đó, doanh nhân Đoàn Văn Dũng đã sưu tầm và sở hữu được rất nhiều đồ gốm cổ, càng đi vào tìm hiểu văn hóa thể hiện qua các giai đoạn lịch sử trên những đồ gốm cổ, ông càng yêu thích và say mê.

Phóng viên Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh vừa có cuộc phỏng vấn với doanh nhân Đoàn Văn Dũng về dòng sản phẩm gốm độc đáo này.

Doanh nhân Đoàn Văn Dũng kể: Sau khi lập gia đình, tôi được truyền ngọn lửa đam mê từ bố vợ tôi là nhà điêu khắc Lý Xuân Trường, một nghệ sĩ chuyên thiết kế mẫu và tạo phôi cho các sản phẩm gốm. Đặc biệt, sinh thời bố tôi quan tâm đến lớp men màu xanh ngọc được tinh luyện từ đá mài trên đỉnh Cao Ba Lanh (Bình Liêu), thứ nguyên liệu mà bố vợ tôi dày công tìm hiểu. Từ chỗ yêu thích, tôi đã trở thành người say mê, nghiên cứu gốm cộng với thừa hưởng bí quyết sản xuất gốm từ bố vợ và kết hợp với những thành tựu rực rỡ của gốm sứ Luy Lâu (huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) chúng tôi đầu tư phát triển gốm Bách Việt.

- Khách hàng đánh giá màu men xanh ngọc của gốm Bách Việt toát lên sự sang trọng, phảng phất các đồ ngự dụng xưa. Để có được màu men này, chắc hẳn ông và cộng sự có mất nhiều thời gian tìm kiếm công thức màu?

+ Đúng thế. Chúng tôi lựa chọn gốm Bách Việt vốn là loại gốm men cổ. Và các sản phẩm mà chúng tôi làm ra cũng gắn với tích cổ để khi đưa vào các sản phẩm dịch vụ du lịch nó mang những nét văn hóa truyền thống Việt Nam.

Là đơn vị kinh doanh dịch vụ du lịch, chúng tôi rất mong muốn đưa những nét văn hóa vào các sản phẩm dịch vụ, đặc biệt là những nét văn hóa truyền thống. Điều này sẽ làm cho các sản phẩm có tính khác biệt, tăng tính hấp dẫn cho du khách. Chính vì thế chúng tôi làm gốm với quan niệm rằng gốm là một trong những vật liệu mà đang hàm chứa rất nhiều giá trị văn hóa bản địa. Chúng tôi đưa gốm vào các sản phẩm dịch vụ của mình.

Chúng tôi còn đưa các sản phẩm của gốm Bách Việt xuống du thuyền Đông Dương, vào nhà hàng Sen Á Đông. Các đồ nội thất như đèn ngủ, đèn nến, bình gốm và đồ gốm trang trí của du thuyền được thiết kế và đặt hàng riêng lấy cảm hứng và mô phỏng theo hình dáng và phong cách thời Nguyễn với dòng chính là men rạn và gốm bọc đồng.

- Quảng Ninh có dòng gốm sứ nặng lửa ở Móng Cái rất đặc biệt. Ông có kế thừa những gì từ gốm sứ Móng Cái để phát triển dòng gốm của mình không?

+ Gốm Móng Cái rất đặc biệt của Quảng Ninh. Tôi tham gia sưu tập gốm Vạn Ninh. Chính vì niềm đam mê này cho nên chúng tôi nhận thấy những nét văn hóa truyền thống rất đặc biệt của cha ông chúng ta đã để lại và khi chúng tôi tiếp cận với gốm sứ Vạn Ninh, chúng tôi nhận ra có nhiều loại gốm sứ khác đặc biệt của Quảng Ninh. Chúng tôi chế tác phát triển gốm Bách Việt thành dòng gốm có tính hội nhập trong các loại gốm phía Bắc với những nét độc đáo, mang tính chất cổ điển có thể ứng dụng vào những sản phẩm mang kiểu dáng cổ.

- Nhà máy sứ ở Móng Cái sau này đã chuyển về Quảng Yên và dừng hoạt động. Từ góc nhìn của người làm du lịch, nhất là du lịch trải nghiệm văn hóa, theo ông nên ứng xử với di sản này như thế nào?

+ Chúng ta rất nên bảo tồn các lò gốm này để xây dựng thành những sản phẩm du lịch trải nghiệm văn hóa. Đồng thời kết nối với những điểm đến khác ở Tiền An, ở TX Quảng Yên như khu trải nghiệm trồng rau an toàn, các di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn.

- Phải chăng ý tưởng đó là lý do mà ông dự định đưa xưởng gốm của mình về không gian làng quê thay vì để ở phố phường như hiện nay?

+ Đúng thế. Chúng tôi rất mong muốn đưa gốm vào du lịch cộng đồng làng quê Yên Đức (TX Đông Triều) để có thể triển khai văn hóa gốm cho làng xã đó. Đó là khát vọng của chúng tôi. Từ đó có thể làm sao để gốm ảnh hưởng đến văn hóa vật thể của làng quê đó, từ cổng làng, cổng các gia đình đến các tường nhà, tường rào rồi các vật dụng sinh hoạt trong các gia đình. Về mặt thời gian khi mà triển khai những cái đó thành sản phẩm cho làng quê đó gắn với văn hóa bản địa vào và chắc chắn sẽ trở thành điểm hấp dẫn du khách.

- Quay trở lại với gốm Bách Việt. Dòng sản phẩm này có gì độc đáo, thưa ông?

+ Các sản phẩm gốm Bách Việt làm ra là những tác phẩm nghệ thuật độc bản, mang đậm dấu ấn cá nhân, 100% chế tác thủ công, không giống với bất kỳ sản phẩm của xưởng gốm nào, không giống với tượng của bất kỳ nhà điêu khắc nào. Du khách đến với gốm Bách Việt có thể đặt hàng các sản phẩm dòng gốm phong thủy, như: Đèn gốm, ngọc bình, tranh, tượng, để làm quà tặng. Các nghệ nhân ở đây cũng có thể thực hiện dòng tranh ghép gốm, chép lại tranh xưa, thiết kế tranh gốm theo yêu cầu của gia đình, khách sạn, nhà hàng, nhà thờ, dòng họ...

Đối với các khu di tích, các nhà thờ từ đường gia tộc, sản phẩm gốm này có thể cung cấp các mẫu đèn thờ, trụ cổng, tượng Phật bằng đất nung. Hay như hình ảnh chim điểu và hoa đào là hai biểu tượng đẹp mang ý nghĩa cao sang quyền quý và hạnh phúc sum vầy, phù hợp trang trí trong phòng khách, thư phòng, mang lại cái uy cho gia chủ. Hình ảnh cây đào là đại diện cho mùa xuân là biểu tượng cho sự sinh sôi nảy nở, tình yêu, hạnh phúc cùng bách điểu quần tụ là sự trong sạch, quân tử, hiên ngang, trường thọ.

Hay như xuất phát từ quan niệm dân gian, người trong gia đình nếu muốn có thêm con cái thì có thể đặt tại vị trí được gọi phương vị cát lợi trong phòng ngủ mẫu tượng kỳ lân tống tử, đầu kỳ lân hướng ra ngoài. Không chỉ các mẫu tượng, đồ đạc, cổ vật trang trí nói trên, những nghệ nhân của chúng tôi còn có thể làm tượng theo mẫu khách hàng đặt trước. Chúng tôi cũng nghiên cứu chế tạo ra mẫu bình có in chân dung doanh nhân Bạch Thái Bưởi, những câu nói nổi tiếng của ông, hình ảnh tàu biển vận tải của ông.

- Trong một diện tích hẹp như thế này, việc thiết kế lò nung được chuẩn bị ra sao thưa ông?

+ Chúng tôi cũng đầu tư lò nung gốm hiện đại thường sử dụng những nhiên liệu thân thiện với môi trường hơn như điện, ga. Ưu điểm của lò dạng này là nhỏ gọn, cơ động, sản phẩm chín đều, đồng màu.

- Sản phẩm gốm Bách Việt thường có kích thước lớn. Trong khi du khách cần nhỏ gọn để dễ mang theo và tránh đổ vỡ, hư hỏng. Vậy câu chuyện vận chuyển được tính đến như thế nào?

+ Việc vận chuyển bây giờ cũng tiện lợi thôi. Đối với những sản phẩm to chúng tôi có thể đảm bảo vận chuyển đến tận nơi cho khách hàng. Kể cả những mẫu sản phẩm lớn nếu khách hàng đặt chúng tôi vẫn thực hiện. Anh có thể thấy một số cây đèn lớn ở những đền chùa bên phía Hòn Gai, chúng tôi công đức và vận chuyển đến tận nơi không hề vỡ hỏng.

 - Được biết, sinh thời, nhà điêu khắc Lý Xuân Trường, nguyên cán bộ kỹ thuật Nhà máy sứ Móng Cái là người đã từng có nhiều sản phẩm sáng tác và phục chế đẹp. Phải chăng xưởng gốm Bách Việt cũng đang thực hiện những di nguyện của cụ?

+ Hiện tại, chúng tôi đã tập trung những sáng tác của nhà điêu khắc Lý Xuân Trường về bên xưởng gốm của mình. Chúng tôi đưa những tác phẩm đó cho thợ yêu cầu họ sao chụp và nhân bản để lưu giữ lâu dài những di sản mà cụ để lại.

- Cảm ơn ông đã trả lời phỏng vấn.