Cây lấy dầu trên bãi thải mỏ

Sau hơn 3 năm triển khai Dự án nhiên liệu sinh học, trong đó trồng thử nghiệm 4 loại cây có dầu: Đậu dầu, cọc rào, trẩu, sở tại bãi thải mỏ Chính Bắc (Công ty CP Than Núi Béo), đến nay cây đậu dầu và cây sở đang thích nghi nhanh, sinh trưởng tốt. Thành công bước đầu từ mô hình hứa hẹn nhân rộng diện tích trồng ra các bãi thải mỏ thời gian tới, góp phần cải thiện môi trường xung quanh, tiến tới phát triển vùng nguyên liệu phục vụ sản xuất năng lượng sạch trên địa bàn tỉnh...

Mô hình trồng cây đậu dầu tại bãi thải than Chính Bắc (Công ty CP Than Núi Béo) hiện sinh trưởng và phát triển tốt.

Dự án nhiên liệu sinh học đang triển khai trên địa bàn tỉnh là một phần của Dự án tổng thể “Giải pháp đa lợi ích giảm thiểu biến đổi khí hậu ở Việt Nam bằng phát triển năng lượng sinh học” được cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tài trợ cho Việt Nam. Tại tỉnh Quảng Ninh, dự án này được thực hiện từ tháng 6-2013, tổng kinh phí 900 triệu đồng bằng nguồn vốn ODA không hoàn lại từ Chính phủ Nhật Bản. Diện tích trồng thử nghiệm 3ha, trồng ở độ cao +253m (so với mặt nước biển) tại bãi thải Chính Bắc, với 4 loại cây lấy dầu gồm đậu dầu (500 cây), trẩu (2.000 cây), sở (2.000 cây) và cọc rào (2.200 cây). Mục tiêu của dự án nhằm hiện thực hoá việc trồng cây có dầu và sản xuất diesel sinh học bằng công nghệ sạch, góp phần giảm thiểu biến đổi khí hậu, cải thiện môi trường, xoá đói giảm nghèo.

Theo báo cáo kết quả khoa học ban đầu của JICA trong thời gian trồng thử nghiệm, 4 cây lấy dầu trên có thể sinh trưởng tốt ở điều kiện đất nghèo dinh dưỡng và có tác động hoàn nguyên môi trường rất tốt tại bãi thải mỏ Chính Bắc. Đặc biệt, 2 loại cây đậu dầu và sở thích nghi nhanh và sinh trưởng tốt trên đất bãi thải khai trường than. Trong đó, tỷ lệ sống cây đậu dầu là 96,7%, cây sở  86%, 2 cây còn lại tỷ lệ sống chỉ đạt hơn 30%. Ưu điểm của 4 loại cây trên có tuổi thọ cao, chịu được khô hạn, kháng sâu bệnh tốt... Ngoài ra, cây trồng giữ nước trong đất rất tốt, điều này sẽ giảm áp lực nước từ bãi thải chảy xuống khu dân cư; giảm thiểu ảnh hưởng môi trường tại các bãi thải than tới khu vực xung quanh... Vì vậy, việc nhân rộng diện tích trồng 2 loại cây (đậu dầu, sở) trong thời gian tới sẽ góp phần phủ xanh các bãi thải mỏ hiện nay.

Trung tâm Khoa học và Sản xuất lâm - nông nghiệp Quảng Ninh (Sở NN&PTNT) là đơn vị có chức năng tiếp nhận phối hợp với BQL Dự án nhiên liệu sinh học thực hiện nghiên cứu khoa học và các hoạt động hợp tác thử nghiệm, nhằm lựa chọn các loại cây lấy dầu phù hợp với điều kiện đất đai ở khu vực bãi thải than. Trong quá trình triển khai, Trung tâm đề xuất thực hiện Dự án “Phát triển cây có dầu trên địa hình mặt sườn bãi thải tại Quảng Ninh” để kế thừa và mở rộng trồng cây lấy dầu trên địa bàn tỉnh. Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Thái Duy, Giám đốc Trung tâm, cho biết: Hiện đề xuất chủ trương đầu tư dự án này đã được tỉnh chấp thuận. Theo đó, từ năm 2017-2018, quy mô dự án sẽ được nhân rộng ra khoảng 20ha; tổng kinh phí dự kiến hơn 9,7 tỷ đồng. Việc thực hiện Dự án “Phát triển cây có dầu trên địa hình mặt sườn bãi thải tại Quảng Ninh” không chỉ góp phần cải thiện môi trường, mà còn tăng giá trị kinh tế. Khi dự án được nhân rộng sẽ tạo việc làm, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá, gắn sản xuất nông nghiệp với phát triển du lịch, dịch vụ, bảo vệ và cải thiện cảnh quan môi trường.

Thời gian tới, để dự án triển khai hiệu quả, Trung tâm tiếp tục nghiên cứu sản xuất giống cây lấy dầu (cây sở và cây đậu dầu) bằng các biện pháp kỹ thuật phù hợp, phục vụ mở rộng mô hình; lựa chọn các địa hình mặt sườn bãi thải điển hình để tổ chức trồng cây. Đồng thời xây dựng và thực hiện những biện pháp kỹ thuật trồng cây, trong đó theo dõi sinh trưởng đánh giá hiệu quả của các công thức để lựa chọn ra hệ thống công thức tối ưu cho nhân rộng quy mô trồng cây lấy dầu tại các địa hình thích hợp trên địa bàn tỉnh.

Phạm Tăng