Báo động xu hướng thay đổi trong lây nhiễm HIV/AIDS ở Việt Nam

Theo các chuyên gia, tỉ lệ nhiễm HIV đang được phát hiện chủ yếu trong nhóm trẻ tuổi, nhóm quan hệ đồng giới nam, nhóm chuyển giới và có xu hướng tiếp tục tăng nhanh trong thời gian tới, là một thách thức lớn trong công tác phòng chống HIV/AIDS tại Việt Nam.

Đối tượng chiếm tỉ lệ nhiễm cao nhất là nam quan hệ tình dục đồng giới

Theo Cục Phòng, chống HIV/AIDS - Bộ Y tế, số liệu thống kê cho thấy, trong 9 tháng đầu năm 2024, cả nước ghi nhận 11.421 trường hợp phát hiện mới HIV dương tính, 1.263 trường hợp tử vong. Trong số người mới phát hiện nhiễm HIV đầu năm đến nay có 82,9% là nam giới, độ tuổi chủ yếu là từ 15 - 29 (40%) và 30 - 39 (27,3%), đối tượng chiếm tỉ lệ cao nhất là nam quan hệ tình dục đồng giới (42,2%).

Trao đổi với phóng viên Lao Động, PGS.TS Phan Thị Thu Hương - Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết: Tình hình dịch HIV/AIDS hiện vẫn đang diễn biến phức tạp và có sự chuyển dịch rõ rệt về hình thái qua các năm. Hình thái lây nhiễm HIV trong giai đoạn 2010 đến nay có sự thay đổi rõ rệt, trong số những người nhiễm HIV mới phát hiện, tỉ lệ người nhiễm HIV qua đường máu giảm từ 47,5% năm 2010 xuống còn 6,5% tháng 9 năm 2024; tỉ lệ người nhiễm HIV qua đường tình dục trở thành đường lây chính khi tăng từ 47,5% năm 2010 lên 70,8% vào tháng 9 năm 2024.

“Trước đây, đường lây của bệnh chủ yếu truyền qua đường máu ở nhóm nghiện, chích ma túy, hiện nay chủ yếu truyền qua đường tình dục ở nhóm quan hệ đồng giới nam hay nhóm chuyển giới. Đặc biệt, việc lây truyền có dấu hiệu trẻ hóa trong các nhóm đối tượng này” - PGS.TS Phan Thị Thu Hương nói.

Minh chứng là tỉ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm MSM có xu hướng tăng rất nhanh trong thời gian qua (tăng từ 7,4% năm 2016 lên 12,5% năm 2022). Riêng ở nhóm trẻ tuổi, nếu trước đây, chủ yếu các ca nhiễm ở nhóm thanh niên, những người có điều kiện kinh tế, thì hiện đã ghi nhận ở nhóm trẻ hơn, thậm chí ở cả những nhóm học sinh, sinh viên; số mắc ở độ tuổi 15 - 29 chiếm tới gần 40% tổng số ca nhiễm HIV trong thời gian vừa qua.

Liên tục xuất hiện những thách thức mới

Một trong những điểm đáng lo ngại là hiện nay tỉ lệ người nhiễm HIV đang trẻ hóa. Người nhiễm HIV ở nhóm tuổi 16 - 29 tăng từ 37,2% năm 2019 lên 48,7% năm 2022.

Bên cạnh đó, dịch HIV còn được phát hiện chủ yếu trong nhóm quan hệ đồng giới nam (MSM), nhóm chuyển giới (GM) và có xu hướng tiếp tục tăng nhanh trong các nhóm này.

Bà Nguyễn Thị Minh Tâm, Trưởng phòng Dự phòng lây nhiễm HIV, Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết: Việc sử dụng chất ma túy dạng kích thích được cho là một trong những nguyên nhân gây ra việc tăng nhanh ca nhiễm HIV ở nhóm MSM.

"Các kết quả nghiên cứu nhóm đối tượng khách hàng nguy cơ ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh cho thấy, 90% đối tượng được khảo sát đã từng sử dụng chất trong quan hệ tình dục. Trong các chất đó, ma túy tổng hợp chiếm tới 58%.

Khi sử dụng chất này, tỉ lệ người MSM quan hệ tình dục không an toàn rất cao.

"Đó là một trong những lý do khiến số ca nhiễm HIV trong cộng đồng MSM gia tăng nhanh trong vài năm gần đây”, bà Tâm nói.

Hơn nữa, với đối tượng là học sinh cấp 2, cấp 3, công tác tuyên truyền, tiếp cận vẫn còn khoảng trống, trong khi HIV đang tấn công mạnh vào giới trẻ.

Tính đến tháng 6.2024, trên toàn quốc có 181.558 người nhiễm HIV đang được điều trị bằng ARV, trong đó có 2.466 trẻ em dưới 15 tuổi, tại hơn 500 cơ sở y tế ở 63 tỉnh, thành phố. Số người được cấp thuốc ARV thông qua bảo hiểm y tế đạt 119.055 người, chiếm trên 66%.