7 nguyên nhân gây mệt mỏi dai dẳng, khắc phục như thế nào?

Mệt mỏi dai dẳng là tình trạng rất hay gặp, mặc dù đã thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh và nghỉ ngơi đầy đủ mà vẫn không thuyên giảm. Vậy nguyên nhân do đâu, có khắc phục được không?

1. Những nguyên nhân có thể gây mệt mỏi dai dẳng

- Rối loạn chuyển hóa và nội tiết gây mệt mỏi

Các tình trạng như suy giáp, kháng insulin và suy tuyến thượng thận có thể góp phần gây ra tình trạng mệt mỏi dai dẳng. Suy giáp (mức T3/T4 thấp) làm chậm hoạt động trao đổi chất, trong khi kháng insulin làm dao động đường máu, có thể khiến bạn cảm thấy mệt mỏi. Nếu bị suy tuyến thượng thận, tình trạng thiếu hụt cortisol và aldosterone gây ra tình trạng mệt mỏi mạn tính.

- Thiếu oxy tế bào và thiếu hụt dinh dưỡng

Nhiều người không tiêu thụ đủ các loại vitamin và khoáng chất cần thiết để đảm bảo mức năng lượng tối ưu cũng dễ gây mệt mỏi mạn tính. Điều này cho thấy rằng cần phải thay đổi chế độ ăn uống để đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể.

Thiếu máu do thiếu sắt dẫn đến vận chuyển oxy không đủ, gây ra tình trạng thiếu oxy tế bào biểu hiện dưới dạng mệt mỏi. Nồng độ vitamin D, B12 và magiê thấp có thể làm suy yếu quá trình sản xuất ATP của ty thể, làm giảm quá trình tổng hợp năng lượng ở cấp độ tế bào. Xét nghiệm máu toàn bộ là điều cần thiết để chẩn đoán, để có cách bổ sung dinh dưỡng phù hợp.

- Các chất dẫn truyền thần kinh và hormone không được kiểm soát

Theo TS. Jayalakshmi TK, Chuyên gia cấp cao về bệnh phổi tại Bệnh viện Apollo Navi Mumbai, trục hạ đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận (HPA) đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa giấc ngủ. Cortisol tăng cao do căng thẳng mạn tính hoặc tiết melatonin không được điều hòa, có thể phá vỡ nhịp sinh học, dẫn đến giấc ngủ không phục hồi. Tương tự như vậy, sự mất cân bằng dopamine và serotonin, thường thấy trong các rối loạn tâm trạng, ảnh hưởng đến sự ổn định của giấc ngủ REM, gây mệt mỏi dai dẳng.

- Căng thẳng và lo âu

TS. Sandeep Sonawane, Bệnh viện Kokilaben Dhirubhai Ambani, Navi Mumbai cho biết, căng thẳng về tinh thần và lo lắng gia tăng có thể khiến não không thể thư giãn hoàn toàn. Điều này có thể cản trở chu kỳ giấc ngủ, gây mất ngủ, làm giảm năng lượng.

- Caffeine và rượu

Các thành phần có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ bao gồm caffeine và rượu. Việc tiêu thụ những đồ uống này thậm chí nhiều giờ trước khi ngủ có thể phá vỡ các mô hình giấc ngủ lành mạnh, đặc biệt ảnh hưởng đến giấc ngủ phục hồi và sâu.

- Sự gián đoạn cấu trúc giấc ngủ

Giấc ngủ diễn ra theo chu kỳ không chuyển động mắt nhanh (NREM) và chuyển động mắt nhanh (REM), cần thiết cho quá trình phục hồi nhận thức và sinh lý.

Các rối loạn như ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) dẫn đến tình trạng thiếu oxy về đêm và các cơn thức giấc nhỏ liên tục, làm suy yếu giấc ngủ sâu (giai đoạn N3). Rối loạn chuyển động chân tay theo chu kỳ (PLMD) và hội chứng chân không yên (RLS) gây ra các chuyển động không tự chủ làm gián đoạn cấu trúc giấc ngủ. Nghiên cứu điện não đồ (PSG) có thể xác định các rối loạn này.

- Viêm mạn tính

Viêm dai dẳng được thấy trong các tình trạng như hội chứng mệt mỏi mạn tính (CFS), đau xơ cơ và các rối loạn tự miễn, dẫn đến tăng cytokine tiền viêm (IL-6, TNF-α, CRP), gây trở ngại cho việc điều hòa giấc ngủ. Bệnh nhân thường gặp phải tình trạng mất ngủ và cứng khớp buổi sáng.

Mệt mỏi dai dẳng cần được đánh giá lâm sàng toàn diện để loại trừ các tình trạng hệ thống, thần kinh hoặc chuyển hóa tiềm ẩn…

2. Làm thế nào để kiểm soát tình trạng mệt mỏi?

- Xét nghiệm chẩn đoán: Có thể cần dùng đến các xét nghiệm như xét nghiệm nội tiết, dấu hiệu viêm, sàng lọc chuyển hóa, giấc ngủ… giúp xác định nguyên nhân gây mệt mỏi dai dẳng, để có chiến lược ứng phó thích hợp.

- Chiến lược điều trị: Có thể cần thay đổi thói quen ngủ, liệu pháp hành vi nhận thức cho chứng mất ngủ (CBT-I), điều chỉnh melatonin hoặc liệu pháp CPAP cho OSA…

- Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và lối sống: Giải quyết tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng thông qua chế độ ăn uống hoặc thực phẩm bổ sung; tối ưu hóa nhịp sinh học và giảm các tác nhân gây viêm có thể cải thiện chất lượng giấc ngủ.